'Gelekt Israël-memo ambassade nieuw signaal verdeeldheid bij overheid'

Een uitgelekt memo van de Nederlandse ambassade in Tel Aviv, waarin kritiek wordt geuit op Israël, is het derde voorbeeld in korte tijd dat duidt op kritiek binnen het ministerie van Buitenlandse Zaken op de Nederlandse steun aan Israël. Dat zeggen experts tegen de NOS

NRC berichtte maandagavond over het memo. Daarin staat dat het Israëlische leger "de intentie heeft om bewust enorme vernietiging aan te richten aan de infrastructuur en civiele centra" in Gaza. Grote aantallen burgerslachtoffers worden voor lief genomen en dat is in strijd met het oorlogsrecht, aldus het memorandum.

Naar buiten draagt het kabinet vooral steun voor Israël uit. Maar inmiddels is het memo het derde interne stuk dat bij de krant terechtkwam.

'Heel opmerkelijk'

Peter Malcontent, historicus aan de Universiteit Utrecht en Israël-deskundige, noemt het "heel opmerkelijk" dat het memo is uitgelekt. "Het rommelt altijd wel op dit thema binnen het ministerie. Op ambassades is men het vaker oneens met de lijn van ministers", zegt Malcontent, die zelf onderzoek deed naar de relatie tussen Israël en Nederland. "Maar dit document en de brief die recent is ondertekend laten wel zien dat die onenigheid groter is dan ooit."

Hij verwijst naar de noodkreet van een groep rijksambtenaren vorige maand over Nederlandse 'medeplichtigheid'.

Het vertrouwelijke memo waar NRC over schreef is opgesteld door de defensieattaché van de ambassade. In de rapportage staat volgens de krant dat de Israëlische politieke en militaire top geen duidelijke strategie hebben.

De Israëlische wens om definitief af te rekenen met Hamas wordt "een militair doel dat vrijwel onmogelijk te behalen is" genoemd. Het offensief is volgens de opstellers vooral bedoeld als militaire krachtvertoning in de nasleep van de terreuraanval op 7 oktober, die Israëlische inlichtingendiensten niet zagen aankomen.

Kamerdebat op komst

Over het lek bij Buitenlandse Zaken zegt oud-diplomaat Berber van der Woude: "Medewerkers moeten gedacht hebben: de enige manier om nog druk uit te oefenen is via de pers en de Tweede Kamer."

Zij werkte dertien jaar voor Buitenlandse Zaken, onder meer in de Palestijnse gebieden, en ze is actief voor The Rights Forum, een kenniscentrum dat opkomt voor de belangen van Palestijnen.

Ongeacht of er een strategie achter het uitlekken van het memo zat of niet: de politiek is bereikt. Een Kamermeerderheid wil een nieuw debat over de oorlog met de NRC-onthulling als aanleiding. Het is nog onduidelijk wanneer dat wordt gehouden.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken stelt een onderzoek in naar het lekken van de vertrouwelijke informatie. In een eerste reactie zei het ministerie dat niet elk intern stuk als beleidsadvies kan worden gezien.

Het stuk in de krant is een "niet-faire weergave", reageert demissionair minister Ollongren van Defensie tegenover de NOS. Ze zegt dat er mogelijk selectief uit het memo is geciteerd en is niet te spreken over de gang van zaken. Of er aangifte volgt is nog onduidelijk.

"Dit interne advies bevestigt wat deskundigen zien gebeuren", duidt Erwin van Veen, Midden-Oostendeskundige van Instituut Clingendael het uitgelekte memo van de ambassade. "Namelijk dat Israël een nietsontziende campagne voert, gedreven door wraak en zonder exitstrategie. Er komt steeds meer weerstand vanuit zowel het publiek als de ambtenarij tegen westerse overheden, die zonder voorbehoud hun steun uitspreken voor Israël."

Macron: baby's worden gedood

De Franse president Macron heeft Israël opgeroepen tot een staakt-het-vuren. "De facto worden baby's, vrouwen en oude mensen gebombardeerd en gedood", zei hij afgelopen weekend tegen de BBC. Een heel andere toon dan die van demissionair premier Rutte, die vorige week zei dat premier Netanyahu "moet laten zien dat wat zij doen ook proportioneel is".

Beide EU-leiders hebben benadrukt dat Israël het recht heeft zichzelf te verdedigen tegen Hamas, maar Macron vindt dat Israël daarbij te ver is gegaan. Rutte hamert er steeds op dat Israël zich aan internationale regels moet houden, maar hij wil niet "vanuit een leunstoel in Den Haag" oordelen over hoe Israël de oorlog aanpakt.

Een week geleden meldde NRC al dat het kabinet ambtelijke waarschuwingen had genegeerd bij steun aan Israël. Nederland had de levering van onderdelen voor Israëlische F-35-gevechtsvliegtuigen niet tegengehouden. Vanuit het ministerie was gewaarschuwd dat Israël mogelijk het oorlogsrecht schendt met de luchtaanvallen op het dichtbevolkte Gaza.

En eind oktober schreef de krant op basis van interne communicatie dat Nederland in de VN neigde om tegen een motie voor een wapenstilstand in Gaza te stemmen. Na druk van Jordanië zou het kabinet uiteindelijk overstag zijn weggegaan: Nederland onthield zich van stemming.

'Geopolitieke belangen gaan voor'

De drie publicaties laten zien dat er intern een worsteling is over de lijn van Buitenlandse Zaken, zegt oud-diplomaat Van der Woude.

"Medewerkers maken zich zorgen over het selectief toepassen van het internationaal recht. Want Nederland profileert zich op vrede en recht, met het Vredespaleis en het Internationaal Strafhof."

Maar de NRC-onthullingen maken volgens haar duidelijk dat geopolitieke afwegingen de boventoon voeren voor het demissionaire kabinet.