Kristallnacht in Amsterdam herdacht: 'Mensen hebben niet veel geleerd'
"Ik vind het vreselijk dat in 2023 onze scholen en synagogen bewaakt moeten worden. Wie had zoiets gedacht?" Dat zei overlevende van de Kristallnacht Mirjam Weitzner-Smuk bij de herdenking in Amsterdam van de grootschalige aanval op Joden in nazi-Duitsland, 85 jaar geleden.
Weitzner-Smuk was de eerste spreker vanavond in de Portugese Synagoge. De herdenking begon later dan gepland vanwege de grote toestroom van mensen. Nooit eerder waren er zo veel aanmeldingen, zei de organisatie vooraf.
'Oorlog doet vreselijk pijn'
Weitzner-Smuk vertelde over wat ze heeft meegemaakt en legde een verband met het heden. De oorlog tussen Israël en Hamas "doet vreselijk pijn in mijn hart", zei ze in de microfoon.
Op 7 oktober voerde Hamas een terreuraanslag uit waarbij meer dan 1400 mensen werden gedood, de meesten Israëliërs. Ook werden meer dan 240 mensen ontvoerd. In de nasleep van de oorlog tussen Hamas Israël die daarop uitbrak, is het aantal meldingen van antisemitisme fors toegenomen. Joodse scholen hebben hun deuren dichtgehouden uit angst, herdenkingsbijeenkomsten werden afgelast.
"Ook nu zien we antisemitische bedreigingen en uitingen", zei demissionair minister van Financiën Kaag bij de herdenking in de synagoge. "We kunnen dit niet toestaan. We mogen nooit tolereren dat mensen zich onveilig voelen door wie ze zijn", zei de vicepremier. "Want er bestaat altijd een risico dat mensen woorden omzetten in daden. Omdat het gif van de taal nog altijd werkt."
"Ik ben niet optimistisch, zei Weitzner-Smuk. "Ik denk dat mensen niet veel geleerd hebben."
Ze woonde 85 jaar geleden met haar vader en moeder in Essen. "M'n vader zei tegen ons: jullie moeten vannacht naar jullie tante gaan." Dat deden ze en op straat werden moeder en dochter geconfronteerd "met een vreselijk lawaai. Allemaal mensen die stonden te zingen en te marcheren."
Marcherende mensen
De dag erop gingen ze terug naar huis. Onderweg zagen ze allemaal vernielde winkels. Een synagoge was verwoest en er lagen verbrande boeken. "Mijn moeder raapte een paar blaadjes op en kuste die", vertelde Weitzner-Smuk. "Thuis stond de deur wagenwijd open. Wat we zagen, valt niet te beschrijven. Er lagen allemaal scherven op de grond. Mijn moeder ging op een stoel zitten. Ze nam me op haar schoot en hield me stevig vast."
Ook de Israëlische ambassadeur in Nederland, Modi Ephraim, nam het woord in de Amsterdamse synagoge. Hij vertelde over zijn ouders die in Europa vervolgd werden tijdens de oorlog. En dat Joden nu opnieuw te maken krijgen met haat.
"Na de Holocaust hebben we gezegd dit nooit meer. Maar nooit meer is nu."
Ook in Duitsland is de Kristallnacht herdacht. Bondskanselier Scholz zei in Berlijn dat hij zich diep schaamt voor het opgelaaide antisemitisme:
