Loesje 40 jaar: posters niet meer overal, maar teksten 'in geheugen gegrift'

Ze was even een politieke partij, haar teksten op posters zijn in heel Nederland bekend en ze wordt deze maand 40 jaar. Loesje is inmiddels een vrouw van middelbare leeftijd en hoewel ze nu niet meer zo prominent in het straatbeeld aanwezig is, haalt ze volgens haar biograaf ook de 50 wel. "Ze is wat mij betreft cultureel erfgoed."

Loesje was bij haar geboorte tegendraads, zegt biograaf Fleur van der Bij. De jaren 80 stonden bekend als een "zwartgallige tijd". Het was de tijd van doemdenken, krakersrellen en de Koude Oorlog. En Loesje gooide het juist over een andere boeg. "De oprichters wilden de negatieve spiraal doorbreken door ergens een keer vóór te zijn. Dat was revolutionair, want leuzen begonnen in die tijd alleen maar met 'stop', 'weg met' of 'nee'."

De teksten van Loesje hebben dus een positieve ondertoon: "Ze is nooit polariserend of kwetsend", duidt Van der Bij haar schrijfstijl. Maar ze is tegelijkertijd ook kritisch.

Geïnspireerd door Lenin

Het voornaamste doel van Loesje was om mensen aan het denken te zetten, zei een van de oprichters, Anne Veenstra, eerder tegen Omroep Gelderland. "Wij zeiden altijd: huppelend ten strijde trekken, dansend de draak doden en die steken met de goden der mismoedigheid. De grootste uitdaging is dat mensen niet mismoedig worden of bij de pakken neer gaan zitten, maar zich juist een mening vormen en die uiten."

De herkomst van die schrijfstijl is verrassend, zegt Van der Bij. Tijdens het onderzoek voor haar boek kwam de biograaf erachter dat de teksten van "het vrolijke postermeisje Loesje" geïnspireerd zijn op "zware denkers zoals Marx en Lenin". "Ze lieten zich vooral inspireren door Lenins agitprop, een samenstelling van agitatie en propaganda. Agitatie werkt op de geest en propaganda op de emoties. De schrijftechnieken zoals omkering, overdrijving, tegenstellingen en associatie pasten ze op de teksten toe."

Verslaggever Martijn Bink ging met een stapel Loesje-posters de straat op en liet ze voordragen door voorbijgangers:

Loesje brak in 1986 door bij het grote publiek, toen ze als publiciteitsstunt meedeed aan de landelijke verkiezingen. Van der Bij: "Met verkiezingsfilmpjes, ludieke acties en twee olifanten op het Binnenhof haalde ze de pers. Toen kende opeens heel Nederland Loesje." Alle aandacht was overigens niet genoeg voor een Kamerzetel: de partij Loesje haalde slechts een kleine 13.000 stemmen.

In de jaren 80 had Loesje ook een activistische kant. Mensen plakten posters in heel Nederland, ook op plekken waar dat niet mocht. Je kon er voor opgepakt worden en het posterplakken leidde zelfs een aantal keer tot rechtszaken, aangespannen door gemeenten.

Veertig jaar later heeft Loesje haar activistische kant een beetje laten varen. "Het is iets braver misschien", zegt Van der Bij. Loesje is nu niet vaak meer te vinden op illegaal geplakte posters op straat, maar is vooral online aanwezig, zoals op Instagram. En dat kan lastig zijn, zegt ze. "Het is moeilijk om op te vallen op internet."

Maar de 50 jaar haalt ze sowieso wel, denkt Van der Bij. "Sommige teksten staan in ons cultureel geheugen gegrift. Zoals 'Leven is het meervoud van lef', of 'Wat er ook speelt in ons land, laat het de kinderen zijn'. Wat dat betreft is Loesje onsterfelijk."

"Het is nog steeds een springlevende organisatie van mensen die met elkaar maatschappijkritische teksten bedenken", zegt een lid van Loesje tegen Omroep Gelderland. "Als je kijkt naar deze oude tekst: 'streef onbekommert (sic.) naar het ideale', en naar deze nieuwe tekst: 'veranderen, begin maar alvast, de maatschappij komt wel', dan gaat het nog steeds over hetzelfde thema."