Zweedse mannen zonder te weten vader na spermadonatie voor onderzoek
In Zweden zijn enkele mannen buiten hun weten om vader geworden nadat ze in de jaren 60 en 70 spermadonaties hadden gedaan voor wetenschappelijk onderzoek. Hun sperma werd zonder dat ze het wisten gebruikt om vrouwen mee te bevruchten in het ziekenhuis van Uppsala.
Dat ontdekte onderzoeksjournalisten van Uppdrag granskning, een tv-programma van de Zweedse publieke omroep SVT.
In het academisch ziekenhuis werd in de jaren 60 en 70 onderzoek gedaan naar het invriezen van sperma in vloeibare stikstof. De mannen, die toen hun dienstplicht vervulden in Uppsala, werd gevraagd om sperma te doneren. Daar kregen ze 50 Zweedse kronen voor, tien keer zoveel als de dagelijkse vergoeding die ze destijds van het leger kregen.
Journalisten van het onderzoeksprogramma belden ruim 250 dienstplichtigen die destijds in Uppsala verbleven. Zeventien van hen zeiden hun sperma te hebben gedoneerd, in de veronderstelling dat het voor wetenschappelijk onderzoek was.
Zwangerschapstest en ivf
Na dna-onderzoek, dat met toestemming van de mannen plaatsvond, blijken in ieder geval drie mannen buiten hun weten om vader te zijn geworden van één of meerdere kinderen. Een van hen zegt tegen omroep SVT overweldigd te zijn door het nieuws. "Ik weet niet hoe ik hiermee om moet gaan."
Carl Gemzell, een inmiddels overleden hoogleraar, was verantwoordelijk voor het spermaonderzoek in het ziekenhuis. De wereldberoemde vruchtbaarheidsarts was ook hoofdarts bij de vrouwenkliniek die de bevruchtingen uitvoerde.
Gemzell is onder meer bekend van zijn onderzoeken die aan de basis stonden van de zwangerschapstest zoals we die vandaag de dag kennen. Ook ontwikkelde hij een hormoonbehandeling waardoor uiteindelijk vruchtbaarheidsbehandelingen als ivf konden worden gedaan.
'Ontzettend onethisch'
De huidige hoofdonderzoeker van het ziekenhuis in Uppsala, Anna-Karin Wikström, is van streek door het nieuws. Tegen de SVT zegt ze dat ze niet kon geloven dat het waar was. "Het kan zijn dat je je aan de wetten en regels van die tijd hebt gehouden, maar dan kan je het nog steeds ontzettend onethisch vinden."
Eerder dit jaar ontdekte Uppdrag granskning al soortgelijke gevallen in een ziekenhuis in Halmstad. Tussen 1985 en 1996 zijn daar in ieder geval vijf mannen vader geworden zonder daarvan op de hoogte te zijn geweest.
De verantwoordelijke arts die in dat ziekenhuis werkte, is ook overleden. Eerder werkte hij samen met Gemzell in het onderzoeksteam in Uppsala. Het Europees Hof van Justitie doet al onderzoek naar de zaak in Halmstad.
