Verkenner moet iemand zijn met afstand tot politiek, maar waarschijnlijk niet de koning
Bij de komende kabinetsformatie moet een verkenner worden aangesteld "met afstand tot de politiek". Die persoon, die de eerste fase van de formatie begeleidt, wordt voorgedragen door de grootste partij en moet brede steun hebben onder de fractievoorzitters in de nieuwe Kamer.
Een meerderheid van de Kamer steunt waarschijnlijk een voorstel daartoe van GroenLinks/PvdA en D66. Een voorstel van het CDA om de koning weer een rol te geven in de de kabinetsformatie kan waarschijnlijk niet op voldoende steun rekenen.
Sinds de koning niet meer bij de formatie betrokken is (sinds 2012), stelt de Kamer kort na de verkiezingen een of meer verkenners aan, die in kaart moeten brengen hoe de fractievoorzitters de uitslag interpreteren.
In 2021 was er brede kritiek op de manier waarop de verkenners Jorritsma en Ollongren hun taak uitvoerden. Zo werd Ollongren gefotografeerd met een dossier waarop te zien was "positie Omtzigt, functie elders". Een commissie die de formatie van 2021 heeft geëvalueerd, concludeerde dat de verkenners soms al bezig leken met onderhandelen, terwijl dat de taak is van de informateur. De commissie vindt dat de rol van de verkenners kleiner moet worden.
Vandaag debatteerde de Kamer uitgebreid over de vraag hoe de verkenningsfase verbeterd kan worden. Tijdens het debat kwam er geen duidelijkheid, maar achter de schermen zijn de partijen toch op een voorstel uitgekomen dat waarschijnlijk op brede steun kan rekenen,
Duidelijke scheiding, heldere termijnen
Bijna iedereen is het erover eens dat in de vorige formaties de verschillende fases, van verkennen en onderhandelen, te veel door elkaar liepen. Daar moet een duidelijke scheiding tussen komen. Ook vindt het overgrote deel van de Kamer dat er voortaan één verkenner moet komen en niet twee.
De Raad van State adviseerde vorige week om de verkennersrol neer te leggen bij een vaste functionaris, bijvoorbeeld de vicepresident van de Raad van State. Maar de Kamer wil toch liever per formatie besluiten wie het meest geschikt is als verkenner.
In het voorstel van GroenLinks/PvdA en D66 staat ook dat er duidelijke termijnen moeten worden afgesproken waarbinnen een informateur zijn opdracht moet afronden en de Kamer moet informeren over de voortgang. Dat moet ertoe leiden dat de kabinetsformatie niet meer zo lang duurt als in 2021. Dat was met 299 dagen de langste kabinetsformatie uit de Nederlandse geschiedenis.
Dag op adem komen
Tot nu toe kwamen de fractievoorzitters de dag na de verkiezingen meteen bij elkaar om een begin te maken met de formatie. Maar dat vindt een meerderheid niet verstandig.
Na de hectiek van de verkiezingscampagne is het beter om minstens één dag op adem te komen, voordat er aan een nieuw kabinet wordt gewerkt, is de redenering.
