'Shutdown' dreigt voor Amerikaanse overheid door verzet uit Trump-kamp

• Wouter Hoogland

  redacteur Buitenland

In de Verenigde Staten verstrijkt om middernacht (06.00 uur Nederlandse tijd) een belangrijke deadline: de begroting voor het nieuwe fiscale jaar moet dan door het parlement zijn goedgekeurd. Gebeurt dit niet, dan krijgt de VS te maken met een government shutdown. Een groot deel van de federale regering wordt dan stilgelegd, tot er een deal is over de begroting.

Die deal lijkt ver weg doordat een aantal uiterst conservatieve parlementsleden weigert de plannen goed te keuren. Zij sturen juist aan op een shutdown om hun eisen ingewilligd te krijgen. Vier vragen over dit fenomeen dat de Amerikaanse overheid wel vaker lamlegt.

1. Wat gebeurt er tijdens een shutdown?

De geldkraan voor grote delen van de federale overheid wordt tijdens een shutdown dichtgedraaid. Honderdduizenden overheidsmedewerkers worden niet doorbetaald en naar huis gestuurd. Openbare plekken als musea en nationale parken worden gesloten. Wegwerkzaamheden en vliegverkeer kunnen flinke vertragingen oplopen. Controles op voeding, waterzuivering en elektriciteitscentrales worden stopgezet.

Ook steun voor mensen met een laag inkomen, onderwijsprogramma's en asielprocedures worden stilgelegd. Medewerkers van federale veiligheidsdiensten, zoals grensbewaking, het leger en de FBI worden evenmin betaald, maar moeten vaak wél doorwerken.

Enkele sociale uitkeringen, zoals pensioenen en uitkeringen voor invaliden en veteranen, worden nog wel uitbetaald. Ook de post wordt nog bezorgd. Parlementsleden worden ook doorbetaald.

2. Waarom dreigt er nu een shutdown?

Een aantal leden van het Huis van Afgevaardigden, het Amerikaanse lagerhuis, houdt het hele parlement in gijzeling. Deze groep Republikeinen uit de rechterflank van de partij eist verregaande bezuinigingen op onder meer onderwijs en bijstand. Ook willen zij dat de steun aan Oekraïne helemaal wordt stopgezet.

De groep, die door de New York Times de 'sloopbalfractie' wordt genoemd, bestaat uit zo'n twintig hardliners, die loyaal zijn aan oud-president Trump. Veel afgevaardigden in de groep erkenden de presidentsverkiezing van Biden niet. Deze Republikeinen weigeren enige concessies te doen en frustreren zoveel mogelijk plannen van de Democraten en de meer gematigde Republikeinen.

De groep is een minderheid in het Congres, dat bestaat uit de Senaat en het Huis van Afgevaardigden. De meeste Republikeinen zijn het daar eens met de begroting zoals hij er nu ligt. In de Senaat, het Amerikaanse hogerhuis, kwamen zij tot een compromis om de overheid tijdelijk open te houden. "Dit is een heel nieuwe groep individuen die de boel alleen maar willen platbranden", zei de Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden eerder over de fractie.

3. Kan niemand een shutdown voorkomen?

Jawel: diezelfde voorzitter, Kevin McCarthy. Hij kan het Huis laten stemmen over de tijdelijke oplossing, waarmee er in ieder geval tot 17 november een shutdown wordt voorkomen. Maar het is niet aannemelijk dat die stemming er komt, want de radicale Republikeinen hebben McCarthy in de tang.

Toen McCarthy begin dit jaar werd voorgedragen als voorzitter kreeg hij felle tegenstand van de groep Trump-loyalisten. Zij weigerden voor hem te stemmen, omdat hij te veel met de Democraten zou willen samenwerken. Na vijftien stemrondes kreeg hij nipt genoeg steun, maar onder een strenge voorwaarde: als ook maar één Congreslid hem wil afzetten, wordt er al een procedure gestart.

Als hij de tijdelijke oplossing in het Huis van Afgevaardigden voorstelt, zullen zijn tegenstanders zo goed als zeker een afzettingsprocedure beginnen. Aangezien hij de vorige stemrondes maar nipt won, is de kans groot dat McCarthy zo'n procedure politiek niet zou overleven. Zelf zegt McCarthy niet bang te zijn voor een afzettingspoging, maar tot nu toe heeft het hem er wel van weerhouden om de tijdelijke oplossing in stemming te brengen.

4. Wat zijn de gevolgen van een shutdown?

Als het tot een shutdown komt, zijn er geen winnaars. Vrijwel altijd gaat een overheidssluiting gepaard met economische schade, omdat veel Amerikanen minder te besteden krijgen. Economen van investeringsbank Goldman Sachs schatten dat tijdens een shutdown de economische groei met 0,2 procentpunt per week daalt. De langste tot nu toe was eind 2018, onder president Trump: toen lag de federale overheid 34 dagen stil.

Op politiek niveau kan een shutdown ook schade opleveren. In de meeste gevallen gaat het ten koste van de populariteit van de president. Voor de aankomende verkiezingen in 2024 kan deze shutdown dus schadelijk zijn voor Biden.

Directe gevolgen zijn er voor de mensen die afhankelijk zijn van de sociale uitkeringen die worden stilgelegd. Volgens het Witte Huis dreigen zeven miljoen moeders en kinderen financiële steun uit voedingsprogramma's mis te lopen.