3,2 miljard euro begroot voor opvang Oekraïense vluchtelingen
Ellen Kamphorst
redacteur Binnenland
Het kabinet stelt voor komend jaar ruim 4 miljard euro beschikbaar voor asiel en migratie om "de instroom beter te beheersen, doorstroom te stimuleren en uitstroom sneller te realiseren", blijkt uit de begroting van het ministerie van Justitie en Veiligheid. Dat bedrag is vergelijkbaar dit jaar.
Daarnaast is er nog eens 3,2 miljard euro gereserveerd voor de gemeentelijke en particuliere opvang voor vluchtelingen uit Oekraïne. Dat bedrag is bijna een miljard meer dan vorig jaar op Prinsjesdag in de begroting stond. Dat budget werd in de loop van dit jaar al wel flink opgehoogd. Het extra geld gaat grotendeels naar opvangplekken.
Migratie is daarmee opnieuw de grootste kostenpost van Justitie na de politie, waarvoor bijna 8 miljard is gereserveerd.
Meer vaste opvangplekken voor asielzoekers
Het COA krijgt in 2024 2,8 miljard euro, bijna een verdubbeling ten opzichte van 2022. Dat komt deels doordat meer mensen asiel aanvragen en het aantal opvangplekken na de vorige opvangcrisis in 2015 te snel is afgebouwd. De verwachte uitgaven voor het COA lopen in 2025 op tot 3,2 miljard.
Het extra geld voor asiel wordt vooral geïnvesteerd in het uitbreiden van de opvangcapaciteit, zoals al eerder aangekondigd in de Voorjaarsnota. Het COA wil toe naar 41.000 'vaste plekken' in reguliere asielzoekerscentra, in plaats van de ongeveer 30.000 plekken die er nu zijn. Of en op welke termijn dat gaat lukken, is de vraag.
Op dit moment vangt het COA bijna 51.000 asielzoekers en statushouders op, daarnaast verblijven er zo'n 5700 asielmigranten op gemeentelijke locaties en in hotels. Volgens de laatste prognoses zijn er eind dit jaar 75.500 opvangplekken nodig, anderhalf keer zo veel als vorig jaar.
Van de mensen die het COA nu opvangt, verblijft bijna 40 procent in de veel duurdere noodopvang. Die plekken zijn niet alleen veel kostbaarder, ze bieden vaak ook weinig privacy en zijn ze niet geschikt voor opvang voor de lange termijn.
Het COA is hard op zoek naar meer reguliere plekken, maar dat blijkt lastig omdat het nog onduidelijk is of de zogeheten spreidingswet er komt. Die zou moeten zorgen voor een verplicht aantal opvangplekken per gemeente, afhankelijk van het inwoneraantal. De VVD heeft na de val van het kabinet al laten weten dat het de wet niet langer steunt. Sommige gemeenten hebben hun plannen voor het openen van reguliere azc's gepauzeerd.
55 miljoen voor dwangsommen
Dat er meer plekken voor asielzoekers nodig zijn, komt ook door de opgelopen beslissingstermijn bij de IND. Er gaat in 2024 765 miljoen euro naar de Immigratie & Naturalisatiedienst, iets minder dan dit jaar. De begroting gaat uit van hogere aantallen asielzoekers waarover de IND een beslissing moet nemen. Ook het aantal aanvragen voor kennis- en arbeidsmigranten neemt toe en er worden extra werkzaamheden verwacht aan de (documentatie van) Oekraïense vluchtelingen.
De IND gaat ook behoorlijke kosten maken voor het overschrijden van die beslissingstermijn. Als de IND niet binnen de afgesproken tijd aan een asielzoeker laat weten of die mag blijven, heeft hij of zij recht op een dwangsom. Meestal is deze dwangsom 100 euro per dag, met een maximum van 7500 euro. Soms legt de rechter een hogere dwangsom op.
In de justitiebegroting is 55 miljoen euro gereserveerd voor het betalen van dwangsommen. Tussen 2020 en eind 2022 deed de IND dat niet, maar de Raad van State besloot dat asielzoekers toch recht op dwangsommen hebben. In 2022 heeft de IND twee miljoen uitgegeven aan dwangsommen, net als in de eerste drie maanden van dit jaar.
