Steeds vaker doen mensen zonder verblijfsvergunning een beroep op zorg
Steeds vaker doen mensen die geen verblijfspapieren hebben een beroep op de zorg. Het aantal declaraties voor deze onverzekerden is het afgelopen jaar met 30 procent gestegen, blijkt uit cijfers van overheidsinstantie CAK die door de NOS zijn opgevraagd.
Het gaat vaak om zorg aan mensen die al lang in Nederland zijn en niet naar hun land van herkomst terug kunnen of willen. Die groep mensen wordt ouder en dus kwetsbaarder, zeggen wetenschappers van de Universiteit van Amsterdam en de Erasmus Universiteit.
"Er zijn steeds meer ouderen die langskomen bij straatartsen in de daklozenopvang en die hebben vaak complexe zorg nodig", zegt Richard Staring van de Erasmus Universiteit. Hij deed in 2022 onderzoek naar deze groep. "Zij zoeken vaak pas hulp als hun problemen zo ernstig zijn dat zorg mijden echt geen optie meer is. De angst voor de overheid is groot."
Vorig jaar werden ruim 58.000 declaraties ingediend onder de Regeling Onverzekerbare Vreemdelingen. In 2021 waren dat er nog zo'n 43.000 en het jaar daarvoor zo'n 37.000. Ook de hoeveelheid geld die eraan werd uitgegeven groeide, van 43 miljoen euro in 2019 naar 51,4 miljoen in 2022.
Recht op zorg
Mensen zonder papieren, die dus niet verzekerd zijn tegen zorgkosten, hebben toch recht op zorg die valt onder de basisverzekering. Iedere huisarts kan een declaratie indienen bij het CAK voor medisch noodzakelijke zorg aan een ongedocumenteerde. Van de kosten wordt 80 procent vergoed.
Maar veel huisartsenpraktijken kennen die regeling niet of de assistent die de ongedocumenteerde aan de telefoon krijgt, is niet op de hoogte. Ook schrikken huisartsen terug voor de administratieve rompslomp die bij een declaratie komt kijken.
Straatartsen maken zich zorgen: terwijl deze kwetsbare ouderen meer en meer complexe zorg nodig hebben, daalt het aantal huisartsenpraktijken dat deze zorg verleent.
Minder huisartsen
Fleur de Meijer werkt als huisarts in de Bijlmer in Amsterdam en als straatarts in de Rotterdamse Pauluskerk. Vanwege het tekort aan huisartsen hanteren veel praktijken een patiëntenstop, zegt ze.
Dat is voor mensen zonder papieren een extra nadeel: "Doordat ze geen vast adres of huisarts hebben bij wie ze zich kunnen inschrijven, is het ook lastig om iets aan preventieve zorg te doen. Daardoor worden de problemen steeds groter en wordt de zorg duurder. Vooral voor chronisch zieke ouderen is het belangrijk dat ze worden ingeschreven bij een huisartsenpraktijk."
De Pauluskerk in Rotterdam biedt daarom tijdelijk onderdak aan negen kwetsbare ouderen die nergens anders terechtkunnen en het is de bedoeling dat er in januari in Rotterdam een huisartsenpraktijk komt die zich speciaal richt op ongedocumenteerden. In Amsterdam wordt een lijst opgesteld van huisartsen die nog wel plek hebben voor ongedocumenteerden.
Noodoplossing
Dokters van de Wereld biedt in Amsterdam sinds januari hulp op een eigen huisartsenpost. Het gaat om zorg die onder de basisverzekering valt en tandheelkundige zorg, omdat ongedocumenteerden die elders niet vergoed krijgen. "Het totale aantal patiënten neemt toe sinds de medische post is geopend", zegt een woordvoerder.
Ook stichting Kruispost in Amsterdam biedt al 40 jaar medische en psychosociale zorg aan mensen die nergens anders hulp kunnen vinden. Zij delen de zorgen.
Doorverwijzingen naar ziekenhuizen zijn vaak ingewikkeld. "Niet alle zorgaanbieders zijn op de hoogte van het feit dat ook onverzekerden recht hebben op zorg", zegt de woordvoerder.
Soms krijgen ongedocumenteerden bijvoorbeeld eerst een rekening van het ziekenhuis, zegt Gianni da Costa, die de Braziliaanse gemeenschap van ongedocumenteerden bijstaat in Amsterdam. "Ze denken dan dat ze die moeten betalen."
Naast de post waar dit jaar zo'n 800 mensen zijn geholpen, biedt Dokters van de Wereld ook zorg in bussen en op andere tijdelijke punten. In totaal deed de organisatie in de eerst helft van 2023 zo'n 2000 consults. In 2019 ging het nog om 2000 consults in het hele jaar. Het gaat om noodoplossingen, benadrukt de organisatie, tot er weer meer plek is bij gewone huisartsen.
