Openbare verhoren van enquêtecommissie fraudebeleid begonnen

In de Tweede Kamer is de parlementaire enquêtecommissie fraudebeleid en dienstverlening begonnen met de openbare verhoren. Als eersten werden vandaag Dulce Goncalves-Tavares en het echtpaar Gerda en Jurgen Deceuninck verhoord, alle drie gedupeerden in de toeslagenaffaire. Ook kwamen twee deskundigen aan het woord.

Het onderzoek gaat vooral over de manier waarop de overheid fraude bestrijdt en hoe het komt dat de dienstverlening aan burgers tekort is geschoten. Ook de rol van de Tweede Kamer daarin wordt onder de loep genomen. De enquête is een vervolg op twee eerdere onderzoeken; een naar de toeslagenaffaire en een naar het functioneren van uitvoeringsorganisaties.

125.000 euro terug

Goncalves vertelde hoe haar leven op zijn kop werd gezet door de toeslagenaffaire en hoe ze ten onrechte als fraudeur werd aangemerkt. Het begon ermee dat ze een brief van de Belastingdienst kreeg waarin stond dat ze 125.000 euro moest terugbetalen. Bij de eerste brief dacht ze dat het om maar 125 euro ging, maar later liep het bedrag zelfs op tot 200.000 euro.

Ze benadrukte dat ze zich als alleenstaande werkende moeder die haar drie kinderen naar de opvang bracht aan de regels heeft gehouden.

Beslag op beslag

Volgens Goncalves had de Belastingdienst aanvankelijk geen enkel begrip voor haar situatie en kreeg ze ook geen antwoord op verzoeken om uitleg. "Het was gewoon betalen. U bent fraudeur. Ze waren niet vriendelijk."

Goncalves legde de commissie uit dat er "beslag op beslag" op haar inkomen werd gelegd. Soms hield ze nog maar 250 euro per maand over om met haar gezin van rond te komen. Pas veel later kreeg ze excuses van de Belastingdienst.

Kinderen uit huis

Het echtpaar Deceuninck kreeg zowel individueel als samen te maken met terugbetalingen aan de Belastingdienst. Ook zij klaagden over de gebrekkige communicatie met de dienst. Volgens Gerda Deceuninck bleek pas later dat ze werd verdacht van fraude; ze had een keer een half uur te veel aan opvang opgegeven en dat elders met een half uur gecompenseerd.

In hun geval werden ook kinderen uit huis geplaatst. Gerda zei daarover: "Hoe ga je compenseren dat de overheid al negen jaar onze kinderen heeft? Dat ga je niet meer compenseren."

Hoogleraar: tegenmacht heeft niet goed gefunctioneerd

De commissie hoorde vandaag ook twee deskundigen. Hoogleraar politieke communicatie Wouter van Atteveldt zei onder meer dat in het fraudebeleid de Tweede en Eerste Kamer op cruciale momenten kansen hebben laten liggen om wetgeving of beleid aan te passen. Als ze dat wel hadden gedaan, had volgens hem de toeslagenaffaire misschien kunnen worden voorkomen. "De tegenmacht heeft niet goed gefunctioneerd", was zijn conclusie.

Hoogleraar sociaal recht Willemijn Roozendaal wees erop dat het parlement al lang praat over het opstellen van 'risicoprofielen' om fraude op te sporen. Maar volgens haar is daarbij niet erg doorgevraagd over wat dan precies de criteria waren voor die profielen. Mensen met een migratieachtergrond waren oververtegenwoordigd op lijsten van groepen die extra moesten worden gecontroleerd. "De stukken daarover staan niet uitdrukkelijk in openbare verslagen. Misschien kan de commissie die boven water krijgen", zei ze.

Morgen gaat de commissie verder met de verhoren. Een van de opgeroepen getuigen is demissionair premier Rutte. Hij wordt ondervraagd in zijn rol als staatssecretaris van Sociale Zaken (2002-2004).