Groepjes klimaatactivisten van Extinction Rebellion trokken zondag op richting Den Haag om daar volgende week voor de achtste keer de snelweg A12 te blokkeren. Die blokkade is verboden door de burgemeester, maar daar trekken de actievoerders zich niks van aan.
Sterker nog: ze zijn er blij mee. Het verbieden van de protestactie en de (mogelijke) arrestaties van demonstranten leiden tot veel aandacht voor hun boodschap dat overheidssteun voor fossiele energie zou moeten stoppen. De demonstraties zijn een worsteling voor bestuurders en politie.
Marathonblokkade
De actie begon onschuldig. Kleine groepjes actievoerders wandelden vanuit de gemeenten Almere, Arnhem en Alkmaar richting Den Haag. Maar komend weekend wordt het serieus: vanaf dan willen de activisten de A12 bij Den Haag dagen achtereen bezetten. Als ze worden gearresteerd, keren ze na vrijlating gelijk terug naar de snelweg, zo is hun plan.
Recent kregen zeven klimaatactivisten taakstraffen omdat ze opriepen tot het blokkeren van de snelweg. Desondanks zet Extinction Rebellion (ER) de actie door. "Soms moet je de wet overtreden voor het goede doel", zegt ER-lid Coba Beugeling uit Lelystad. "Als we het niet doen en we laten het klimaat zoals het nu is, dan is er straks geen verkeer meer. Dan is er geen leefbare planeet meer."
Ik heb geen behoefte om steeds met de sterke arm van de politie op te treden tegen vreedzame mensen.
Hoogleraar staatsrecht Jan Brouwer vindt dat de Nederlandse wet "voldoende ruimte geeft aan demonstranten om te demonstreren en voldoende ruimte geeft aan de burgemeester om betogingen in goede banen te leiden. Bij wanordelijkheden kan de burgemeester ingrijpen, zowel vooraf als tijdens een demonstratie."
Burgemeester van Den Haag Jan van Zanen denkt daar anders over. Bij eerdere demonstraties werden vele honderden activisten gearresteerd, maar vervolgens ook weer vrijgelaten vanwege het vreedzame karakter van het protest. "In de praktijk blijkt dat niet effectief tegen dit soort gedragingen kan worden opgetreden wanneer deze massaal en langdurig plaatsvinden", aldus Van Zanen in een brief aan de Tweede Kamer. Hij vraagt Kamerleden na te denken "over een manier waarop op dergelijke ontwrichtende acties een antwoord kan worden geboden".
Lage straffen
De Tweede Kamer houdt deze week een rondetafelgesprek over het onderwerp met actiegroepen, burgemeesters en deskundigen. Ook de Amsterdamse hoofdofficier René de Beukelaer zal daar bij zijn. Hij is helder: "Een bepaalde mate van overlast bij een demonstratie, dat is prima. Maar elke demonstratie heeft een einde en dat moeten we respecteren. Een wegblokkade moet uiteindelijk opgeheven worden."
Maar hoe beëindig je een demonstratie als demonstranten steeds terugkeren? Grootschalig politie-optredens ziet De Beukelaer niet zitten. "Ik heb geen behoefte om met de sterke arm van de politie steeds op te treden tegen vreedzame mensen. Bij geweld, bij discriminatie treden we gewoon op. Maar als mensen gaan zitten of zich vastklampen aan iets, dan kun je erover twisten."
En daar blijft het dus knellen: de burgemeester mag een demonstratie verbieden als die in diens ogen te veel overlast oplevert. Maar hard optreden tegen verder vreedzame actievoerders, staat volgens De Beukelaer niet in verhouding met de straffen die de rechter geeft. "De rechter oordeelde eerder over wegblokkeerders dat ze wel schuldig zijn, maar legde geen of een heel geringe straf op."
