Toponderzoeker weg bij TU Delft 'om machocultuur', niet de eerste

• Ivo Landman

  redacteur Online

Een toponderzoeker van de TU Delft heeft ontslag genomen vanwege de machocultuur en het old boys network binnen de universiteit. Dat bevestigt de planeetwetenschapper, Daphne Stam, na berichtgeving in de Volkskrant. Het geval staat niet op zichzelf, zeggen FNV Onderwijs en het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren. "Helaas zijn er vrij veel van dit soort gevallen", zegt het LNVH.

Volgens Stam, pionier op het gebied van onderzoek naar planeten bij andere sterren dan de zon, is er al jaren sprake van paternalisme binnen de TU Delft, en zeker binnen de faculteit Lucht- en Ruimtevaarttechniek waar zij werkte als universitair hoofddocent. "Er is een klein clubje mannen dat het voor het zeggen heeft, dat beslissingen neemt zonder overleg en zonder expertise."

De druppel was de benoeming van een hoogleraar voor een nieuwe onderzoeksgroep naar ruimte-instrumenten, het expertisegebied van Stam. Niet alleen werd haar gezegd dat ze niet hoefde te solliciteren omdat ze onvoldoende ervaring had, ze kwam ook niet in de sollicitatiecommissie en er werd ook niet met haar overlegd over de kandidaten. "Terwijl ik met die hoogleraar moest gaan samenwerken. Dan wil je toch weten wie dat is en of dat gaat aansluiten op het onderzoek dat al gaande is binnen de faculteit en daarbuiten."

Langdurige conflicten

Ze wijst erop dat meer vrouwen in een senior positie bij de Delftse universiteit zijn weggegaan uit onvrede met de werkcultuur. Dat er meer aan de hand is dan een individueel arbeidsconflict, blijkt ook uit de resultaten van een medewerkersonderzoek en een daaropvolgend onderzoek door een advocatenkantoor in 2021.

Daaruit kwam naar voren dat er sprake was van intimiderend gedrag door leidinggevenden, roddelen en langdurige conflicten. Vijf medewerkers zeiden dat het voor vrouwen niet eenvoudig is om tegen het old boys network in te gaan.

De TU Delft gaat uit privacyoverwegingen niet in op de rel. De universiteit betreurt het "als mensen met een vervelend gevoel weggaan", zegt een woordvoerder. "We moeten altijd kritisch blijven kijken dat we een omgeving en een werkcultuur hebben waarin iedereen zich veilig voelt. Dat proces is nooit af."

De TU benadrukt dat er steeds meer vrouwelijke studenten in Delft zijn en dat bijvoorbeeld zo'n 30 procent van de eerstejaars vrouw is, veel meer dan vroeger. Ook in het driekoppige college van bestuur zit een vrouw en verder zijn er steeds meer vrouwelijke docenten.

Volgens Stam gaat het nog niet hard genoeg. "Mensen moeten worden aangenomen op hun expertise, maar die van vrouwen wordt meestal onderschat. Een kwart van de faculteitswerknemers is vrouw, maar dat zijn vooral jonge promovendi en universitair docenten zonder vaste baan. Het is in vergelijking met toen ik dertig jaar geleden natuurkunde ging studeren een klein beetje verbeterd, maar verbijsterend weinig."

'Dramatisch'

Voorzitter Moniek Tromp van het Landelijk Netwerk Vrouwelijke Hoogleraren noemt het dramatisch dat Stam is vertrokken vanwege de genoemde problemen. Volgens haar zijn er meer van dit soort gevallen in Nederland. "Veel vrouwen overwegen om op te stappen, vaak om vergelijkbare redenen."

Het LNVH ziet evenals Stam problemen door de hiërarchische structuur en bestaande vooroordelen binnen het wetenschappelijk onderwijs, toch nog vaak een old boys network, waardoor het volgens Tromp ook bij benoemingen en promoties vaak misgaat. "De problemen spelen op alle universiteiten en worden erkend; zie ook rapporten van het LNVH en de KNAW. Maar het veranderen van de cultuur is niet makkelijk en vereist goede en continue communicatie en effectieve acties."

Onveilige werkomgeving

Het probleem dat Stam aankaart, speelt al veel langer, weet ook Jan Boersma, de FNV-bestuurder die de cao Universiteiten onder zijn hoede heeft. Uit een onderzoek bleek in 2019 dat vier op de tien universiteitsmedewerkers klagen over een onveilige werkomgeving. Wetenschappers in hoge posities halen het onderzoeksgeld binnen en dat maakt hen vrijwel onaantastbaar, bleek uit dat onderzoek.

"We horen dat dit met enige regelmaat gebeurt, en dat ook echt vrouwen het slachtoffer zijn van negeren", zegt Boersma, "Kleineren, pesten, uitsluiting. Dit verhaal is heel herkenbaar, en niet specifiek voor de TU Delft. Het zit wel wat meer aan de bètakant, maar je ziet het ook elders."

Waar Boersma vooral van schrikt, is dat medewerkers op de TU Delft zich ook niet genoeg geholpen voelden door vertrouwenspersonen en de ombudsman. "Als dat niet zo is, durven mensen situaties niet meer aan te kaarten binnen hun eigen universiteit." De FNV pleit al langer voor een landelijk meldpunt, maar tot nu toe zonder succes.