Stijgende sterftecijfers onder zwarte moeders VS: 'Niet serieus genomen'

• Roos Verbrugh

  redacteur Bureau Washington

Ze zetten een kindje op de wereld, maar gaan er zelf aan onderdoor: steeds meer Amerikaanse zwarte vrouwen sterven aan complicaties na de geboorte. Een zorgcrisis die steeds beroerdere vormen aanneemt, zeker nadat in veel conservatieve staten abortus afgelopen jaar illegaal was geworden. Volgens experts komt het stijgende sterftecijfer door het diepgewortelde racisme in de zorg.

Er wordt vrolijk gezongen door de kinderen van Noel Stuart, een verpleegkundige uit de zuidelijke staat Arkansas. Maar na de geboorte van haar jongste zoontje Beau was het kantje boord. Een paar dagen na de geboorte kreeg ze een gevaarlijke bloeding in de baarmoeder.

Ze vroeg om hulp, maar in het ziekenhuis wilden artsen haar klachten niet serieus nemen. "Pas na zes uur wachten kreeg ik een arts te zien. De dokters schrokken zich rot, overal was bloed. Ik had geen schone kleren gekregen, er was niet eens een infuus toegediend", vertelt ze nog steeds geëmotioneerd.

Zuidelijke staten

Het verhaal van Noel illustreert een steeds groter wordende crisis: de moedersterfte in Amerika is de afgelopen jaren enorm toegenomen. Uit recent onderzoek blijkt dat in de afgelopen tien jaar het aantal sterfgevallen onder zwarte vrouwen meer dan verdubbeld is.

Onder moedersterfte rekent de Amerikaanse overheid alle vrouwen die tijdens hun zwangerschap, of 42 dagen erna, overlijden. Maar bij meer dan de helft van alle vrouwen die aan complicaties stierven, gebeurde dat binnen een jaar na de geboorte. De aantallen liggen in werkelijkheid dus nog hoger.

In staten als Mississippi, Arkansas en Tennessee zijn de sterftecijfers het hoogst. "In Arkansas lopen zwarte moeders vier keer zoveel kans als witte moeders om te sterven tijdens de geboorte, of aan complicaties na de geboorte", vertelt Nicolle Fletcher. Ze was lange tijd de eerste en enige zwarte geboortecoach in de staat.

Sinds kort leidt ze ook andere zwarte vrouwen op tot geboortecoach, ook wel 'doula' genoemd. Ze begeleiden moeders tijdens het zwangerschapsproces en staan hen bij in de verloskamer. En dat is hard nodig in een staat die wordt gezien als 'maternity care desert', met gebieden waar geen enkele verloskundigenpraktijk te vinden is. Zwangere vrouwen uit arme achtergestelde staten moeten ver reizen om bij een dokter te komen.

Veel Amerikaanse vrouwen zijn daarnaast afhankelijk van Medicaid, het zorgfonds van de Amerikaanse overheid. Zo'n 40 procent van alle geboortes in de VS werd ermee betaald in 2021. Veel belangrijke kosten vallen echter niet onder die dekking, zoals de hulp van een doula. Ook stopt de zorgvergoeding vanaf 2 maanden na de bevalling.

Fouten in het zorgsysteem

Naast beperkte toegang tot zorg, is er sprake van een ander diepgeworteld probleem in de zwarte gemeenschap in Amerika. "In het verleden werd er veel medisch misbruik gemaakt van zwarte mensen", vertelt Fletcher vanuit haar praktijk. Ze doelt op de gedwongen sterilisaties van zwarte vrouwen in de jaren zestig in de staat North Carolina. Of het beruchte Tuskegee-onderzoek, waarbij witte artsen in Alabama honderden zwarte mannen die syfilis hadden bewust behandelingen onthielden om de ziekte te onderzoeken, vaak met de dood tot gevolg.

"Dit heeft een grote afstand tussen artsen en de zwarte gemeenschap veroorzaakt. Er is een grote angstcultuur ontstaan", legt Fletcher uit. Het leidt ertoe dat veel zwarte mensen vaak geen hulp zoeken bij medische klachten zoals suikerziekte of obesitas, die veel voorkomen in arme, achtergestelde gebieden. Die klachten kunnen plotseling opspelen en voor problemen zorgen tijdens de geboorte.

Het grote gebrek aan vertrouwen wordt verergerd door de vele vooroordelen die bestaan over zwarte vrouwen. Fletcher: "Het is een symptoom van institutioneel racisme. Onder artsen bestaat het idee dat zwarte vrouwen een hogere pijngrens hebben; dat ze pijn anders ervaren dan witte vrouwen. Ook noemen veel artsen zwarte vrouwen hysterisch, waardoor hun pijn niet serieus wordt genomen."

Noel Stuart herkent de vooroordelen. "De artsen waren onverschillig over mijn klachten, ze deden alsof er niets aan de hand was." Haar complicaties waren levensgevaarlijk, ze moest worden geopereerd. "Toen ze me klaarmaakten voor de narcose kwam het besef. Wat als ik hierna niet meer wakker word?"

Mooi geboorteproces

Gelukkig kon Noel erbovenop komen, maar dat is niet de realiteit voor veel andere vrouwen. "Zwarte vrouwen en inheemse vrouwen lopen een veel hoger risico dan witte vrouwen", ziet ook Ali Taylor, van de laatste abortuskliniek van Arkansas.

Vorig jaar werden daar nog abortussen uitgevoerd, maar sinds het landelijk recht op abortus werd ingetrokken, mag dat niet meer. "Strenge abortuswetten en wetsvoorstellen die geen rekening houden met de gezondheidszorg voor alle moeders, zijn racistisch."

Nicolle Fletcher hoopt op bewustwording bij de wetgevers. "Arkansas moet deze noodsituatie onder zwarte vrouwen aanpakken, want daar gaat de zorg voor iedere vrouw op vooruit. Iedere moeder heeft recht op goede gezondheidszorg en een mooi geboorteproces."