Onrust bij zwarte atletes na dood Bowie: 'Zij lopen meer risico bij zwangerschap'
In aanloop naar de EK atletiek voor landenteams in Polen van komend weekeinde spookt er behalve het neerzetten van een topprestatie nog iets anders door het hoofd van de Nederlandse atlete Tasa Jiya: het recente overlijden van de 32-jarige Amerikaanse sprintkampioene Tori Bowie.
Bowie was acht maanden zwanger en had weeën toen ze twee maanden geleden stierf aan complicaties, zo bleek uit het autopsierapport. Ook Bowies dochter redde het niet. Bowie beviel alleen thuis en werd pas dagen later gevonden.
"Haar dood heeft me enorm geraakt. Ik heb hard moeten huilen, het was en is nog steeds een enorme shock", zegt de 25-jarige Jiya. "Dit is een vrouw die in alle opzichten op mij leek: sprinter, van kleur en net als ik had ze complicaties bij de bevalling."
Jiya beviel in 2019 na dertig weken, tien weken te vroeg dus, van een dochter. "Eerst dacht ik nog: ik heb pech gehad. Maar aangezien andere mensen van kleur dit ook is overkomen, denk ik: zit hier niet een patroon in?"
Bepaalde medicijnen slaan bij donkere vrouwen niet of minder goed aan dan bij witte vrouwen. Daar zou meer aandacht voor moeten zijn.
Jiya doelt daarmee op het gouden - geheel zwarte - Amerikaanse estafetteteam van 2016, waar Bowie deel van uitmaakte. Naast Bowie kregen nog twee loopsters ernstige complicaties bij een bevalling: Allyson Felix en Tianna Madison. Ook bij toptennisster Serena Williams werd een bevalling haar bijna fataal.
Verhoogd risico bij Surinaamse of Antilliaanse afkomst
Uit een Amerikaanse studie uit 2021 blijkt dat het moederschapssterftecijfer voor zwarte vrouwen in de Verenigde Staten 2,6 keer hoger is dan bij witte vrouwen. En uit recent Nederlands onderzoek blijkt dat vrouwen met een Surinaamse of Antilliaanse afkomst een verhoogd risico lopen op sterfte tijdens de bevalling.
Felix, met elf medailles een zeer succesvolle atlete op de Olympische Spelen, riep in een opiniestuk in het Amerikaanse tijdschrift Time op tot "betere kraamzorg voor zwarte vrouwen" na de dood van haar teamgenoot Bowie.
De atlete beviel in 2018 na 32 weken, nadat ze pre-eclampsie (zwangerschapsvergiftiging) had ontwikkeld. Dat kan leiden tot zwangerschapsstuipen, met kans op epileptische aanvallen die kunnen leiden tot coma of de dood. Ook teamgenoot Madison deelde op Instagram dat ze bijna stierf tijdens haar bevalling bij 26 weken.
Volgens de Amerikaanse nieuwssite NBC News bleek uit Bowie's autopsie dat ze ademnood had en zwangerschapsstuipen.
"We hebben te maken met een gezondheidscrisis voor zwarte moeders", concludeert Felix. "Hier heb je voorbeelden van drie olympisch kampioenen en we lopen nog steeds risico."
De Nederlandse sprinter Tasa Jiya noemt de kraamcomplicaties van Felix, Madison en Bowie "ongelooflijk verdrietig". Jiya is er nooit achter gekomen waardoor haar dochter te vroeg is geboren. Ze zegt geen voorlichting te hebben gekregen over het verband tussen afkomst en een verhoogd risico op complicaties.
"Sterker nog, er was me verteld dat ik helemaal geen extra risico liep, juist omdat ik jong was en heel fit."
Ook Felix zegt niet te weten dat ze extra risico liep en op bepaalde signalen moest letten. Toen ze gezwollen voeten had, wist ze niet dat vocht vasthouden een teken was van zwangerschapsvergiftiging, een hoge bloeddrukstoornis waar ze als zwarte vrouw meer risico op had dan een wit persoon.
Geen pasklaar antwoord
Floor Sijbrandij is medeoprichter van het Netwerk Sport & Gyn, een team van gynaecologen en sportartsen dat gespecialiseerd is in de begeleiding van topsporters bij zwangerschap en menstruatie-gerelateerde klachten.
Ze heeft geen pasklare verklaring voor de ernstige complicaties bij de bevallingen van de sprinters en Williams. Maar aangezien het in deze gevallen gaat om zwarte vrouwen en ze op de hoogte is van de resultaten uit de Amerikaanse onderzoeken, denkt Sijbrandij wel meteen: "Zij lopen meer risico bij zwangerschap".
Een complicatie als zwangerschapsvergiftiging, waar Felix mee te maken kreeg, is volgens Sijbrandij "relatief goed" te diagnosticeren als de symptomen worden herkend, zoals hoofdpijn, sterretjes zien en vocht vasthouden. "Bij een zwangerschapsvergiftiging moet je naast een hoge bloeddruk ook eiwitverlies in de urine hebben of een groeivertraagd kind", zegt Sijbrandij.
De behandeling van een zwangerschapsvergiftiging is om iemand te laten bevallen, aldus de arts. "Daarnaast hebben we medicijnen tegen hoge bloeddruk en het tegengaan van zwangerschapsstuipen."
Medicijnen
Maar kennis schiet nog tekort, zegt ze. "Zo slaan bepaalde medicijnen bij donkere vrouwen niet of minder goed aan dan bij witte vrouwen. Daar zou meer aandacht voor moeten zijn."
Of de gynaecologische zorg voor de topsporters in de Verenigde Staten tekort is geschoten, kan ze niet zeggen. "In z'n algemeenheid geldt: of de situatie is niet goed herkend, of het is onderschat, en soms wil de patiënt zelf niet ingeleid worden, terwijl bevallen in het geval van zwangerschapsvergiftiging dus betekent dat die stopt."
Kan er een verband zijn tussen topsport en zwangerschapscomplicaties? Sijbrandij denkt van niet. Althans: niet fysiologisch, voor zover ze weet. Maar er is volgens haar wel een karaktereigenschap die topsporters in de weg kan zitten.
"Topsporters zijn best wel hard voor zichzelf, we zien vaak dat ze niet willen 'klagen'. Waarmee ik niet wil zeggen dat wie stil blijft dit zichzelf moet verwijten, integendeel. Maar een zwangerschapsvergiftiging kan heel snel ontstaan. Als er te weinig voorlichting wordt gegeven en je denkt 'dit zal er wel bij horen' en slaat niet meteen alarm, dan kan dat levensbedreigend zijn."
De Koninklijke Nederlandse Organisatie van Verloskundigen wilde niet reageren op vragen naar aanleiding van dit artikel.
Nederland komt op het EK voor landenteams in Polen in actie van vrijdag 23 tot en met zondag 25 juni. Jiya doet mee aan het onderdeel estafette op zaterdag 24 juni om 18.30 uur.
