Reconstructie na kanker standaard vergoed, behalve bij borstkanker

• Merel Stikkelorum

  redacteur Binnenland

Reconstructies na kanker worden standaard vergoed, behalve bij borstkanker. Zorgverzekeraars keuren veel van de aanvragen voor het vergoeden van vervolgoperaties na een eerste reconstructie van geamputeerde borsten af. Plastisch chirurgen spreken van rechtsongelijkheid en wantrouwen, omdat het om borsten gaat.

"Voor borstkankerreconstructies geldt een bijzondere uitzonderingspositie. Dat leidt tot verlies van kwaliteit van leven van Nederlandse borstkankerpatiënten", zegt Edin Hajder, plastisch chirurg bij het Amsterdamse ziekenhuis OLVG en bestuurslid van de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC).

Er is wantrouwen bij verzekeraars als het om borstoperaties gaat, constateert plastisch chirurg en mede-NVPC-bestuurslid Andrzej Piatkowski de Grzymala van het Maastricht UMC. "Ik heb het gevoel dat ze stiekem denken dat we borstvergrotingen doen, in plaats van dat we borstkankerpatiënten opereren."

Naar aanleiding van vragen van de NOS gaat Zorgverzekeraars Nederland de uitzonderingspositie bij borstkankerreconstructies opnieuw bekijken. "We nemen de signalen van de NVPC over mogelijke ongelijkheid van behandeling serieus en gaan met de NVPC in gesprek over het huidige beleid en hoe dat is te verbeteren", zegt de brancheorganisatie in een reactie. Het ministerie van Volksgezondheid juicht toe dat daarover gesproken gaat worden.

Heleen is een van de vrouwen die een vervolgoperatie niet vergoed krijgt. Ze heeft iedere dag pijn, vertelt ze:

Een op de zeven vrouwen krijgt de diagnose borstkanker. Vorig jaar waren het er ruim 15.500. Nog eens 2400 vrouwen zitten in een mogelijk voorstadium en krijgen ook een behandeling. Het is de meest voorkomende kanker onder vrouwen.

Ongeveer een derde van de borstkankerpatiënten ondergaat een amputatie van één of beide borsten. Daarnaast zijn er vrouwen met een genetische aanleg die ervoor kiezen om preventief hun borsten te amputeren.

Vaak kiezen de vrouwen na amputatie voor een reconstructie met siliconenimplantaten of lichaamseigen weefsel. Dat zijn jaarlijks 5000 tot 5500 borstreconstructies, die kort na de kankerbehandeling of de preventieve ingreep plaatsvinden.

Pijn of afwijkingen

Na jarenlang gesteggel tussen de zorgverzekeraars en de plastisch chirurgen worden deze sinds begin dit jaar standaard vergoed, zonder dat plastisch chirurgen een aanvraag tot vergoeding hoeven te doen bij verzekeraars. Dat is een vooruitgang, zeggen de artsen. Maar het is nog niet hoe het zou moeten zijn.

Als een gereconstrueerde borst opnieuw moet worden geopereerd, moet nog wel een aanvraag worden gedaan. Daarbij gaat het om vele honderden operaties per jaar, waarbij bijvoorbeeld sprake is van een druppelvormige prothese die draait, van pijnklachten of van een opvallende contourafwijking of deuk die moet worden hersteld.

"Die aanvragen worden vaak afgewezen", zegt Hajder van de NVPC. Bij de grootste zorgverzekeraar Zilveren Kruis gaat het om 30 procent van de aanvragen die niet worden vergoed. De drie andere grootste verzekeraars, CZ, VGZ en Menzis, konden geen vragen beantwoorden, naar eigen zeggen onder meer vanwege vakanties.

Een van Hajders patiënten, een 28-jarige vrouw, is drager van een erfelijk gen. Haar borsten zijn elders geamputeerd en gereconstrueerd. Het resultaat viel tegen.

"De patiënt zegt: 'Ik durf niet in bikini, mijn seksualiteit en relatie zijn aangetast'. De zorgverzekeraar zegt vervolgens: 'Wij vinden dit geen verminking. Er worden wel meer mensen geboren met niet even mooie borsten. We kunnen niet streven naar perfectie'."

Onbegrijpelijk, vindt Hajder. "Dan heb je een huilende patiënt tegenover je die dit niet kan geloven. Uiteraard moet het wel zinnige zorg zijn die vergoed wordt. Maar iemand met borstkanker en dan zeggen: het is geen verminking, en in kleding is het niet te zien..."

'Heel mannelijke visie op borsten'

Volgens de plastisch chirurgen is er sprake van een vorm van rechtsongelijkheid. Ze wijzen erop dat andere reconstructies na kanker gewoon worden vergoed zonder dat een nieuwe aanvraag nodig is. Uitzondering is het inspuiten van vet, lipofilling, dat wel vooral bij borstreconstructies wordt gedaan. Daar is altijd toestemming voor nodig.

Verzekeraars kijken anders naar borsten dan naar andere lichaamsdelen, zegt arts Piatkowski. "Het is een heel mannelijke visie. Voor hoofd-halsreconstructies en penisreconstructies hoef ik geen aanvraag te doen."

Het verlies van een borst is niet levensbedreigend, zegt hij verder. "Maar het verminkende karakter, daar wordt overheen gekeken. Terwijl in de zorgverzekeringswet staat dat alles wat een verminking is, wordt vergoed. Mannen begrijpen niet wat borsten betekenen voor vrouwen."

Kritiek op beoordelingen

"Het zijn geen vrouwen die voor de lol komen", zegt ook Marc Mureau, hoogleraar oncologisch reconstructieve chirurgie bij het Erasmus MC. Behalve de borstkankerbehandeling zelf hebben vrouwen al een amputatie en reconstructieve operatie achter de rug. "Een nieuwe operatie doen ze niet voor hun plezier. Daar is geen sprake van oneigenlijk gebruik van middelen."

Daarbij hebben de plastisch chirurgen kritiek op de beoordeling door de zorgverzekeraars. Dat begint al bij de eis om standaard foto's mee te sturen, wat volgens hen de ernst van het probleem niet altijd duidelijk maakt. "Als een borstspier heel erg trekt, is dat niet goed te zien op een foto", zegt Hajder van de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie.

Ook vinden ze het merkwaardig dat het lang niet altijd artsen zijn die de foto's beoordelen. Vaak zijn het mensen die onder de arts werken, onder wie fysiotherapeuten en verpleegkundigen, zegt Piatkowski. "Hoe kan iemand die ergens op kantoor zit en hier geen opleiding voor heeft, een oordeel vormen?"