Staat geeft 478 kunstwerken terug aan Indonesië en Sri Lanka

Nederland geeft op verzoek van Indonesië en Sri Lanka honderden culturele objecten terug aan die landen. Staatssecretaris Gunay Uslu vindt dat deze voorwerpen tijdens de koloniale periode onterecht in Nederland zijn beland, bijvoorbeeld via roof of dwang. Met de teruggave volgt ze de adviezen van de commissie 'Koloniale Collecties'.

In totaal gaat het om 478 werken. Ze bevinden zich nu in de collecties van het Rijksmuseum en het Museum van Wereldculturen. Onder de werken die teruggaan naar de landen van herkomst zijn de 'Lombokschat' (Indonesië) en het Kanon van Kandy (Sri Lanka).

Hadden nooit in Nederland moeten zijn

Uslu spreekt van een historisch moment: "Het is de eerste keer dat we op basis van advies van de commissie Koloniale Collecties objecten teruggeven die nooit in Nederland hadden moeten zijn. Maar we geven niet alleen voorwerpen terug; we starten juist een periode waarin we intensiever gaan samenwerken met Indonesië en Sri Lanka." De staatssecretaris benadrukt dat de teruggaves tot stand zijn gekomen na onderzoek door experts uit alle drie de landen.

De commissie zal zich binnenkort over meer objecten buigen. Het gaat dan behalve om Indonesië en Sri Lanka ook om kunst uit Nigeria. Volgens een woordvoerder van Uslu zijn er tot nu geen verzoeken afgewezen, maar is de commissie nog niet aan alle aanvragen toegekomen en vergen sommige meer onderzoek.

Een van de verzoeken waarover nog een besluit moet worden genomen, is de 'Dubois-collectie' in museum Naturalis in Leiden. Dat zijn zo'n 40.000 fossielen die aan het eind van de 19de eeuw in Indonesië zijn opgegraven door de Nederlandse onderzoeker Eugène Dubois.

In 2020 kreeg het kabinet al het advies om koloniale roofkunst onvoorwaardelijk terug te geven, als het land van herkomst daar om vraagt. Volgens de commissie "kan historisch onrecht uit het koloniale verleden niet ongedaan worden gemaakt, maar kan wel aan het herstel van onrecht een bijdrage worden geleverd door bij de omgang met koloniale objecten verantwoordelijkheid voor dat verleden te nemen".

Museum: mooi proces

Ook het Nationaal Museum van Wereldculturen staat volledig achter het advies van de commissie. Directeur Marieke van Bommel noemt het "de start van een heel mooi proces".

"Het museum heeft een heel grote collectie, van bijna 450.000 objecten, waarvan een deel een herkomst heeft die niet netjes is. En dat willen we rechtzetten met elkaar." Zij verwacht dat er nog veel verzoeken zullen volgen.

Van Bommel maakt zich overigens geen zorgen dat haar museum leeg komt te staan. "Het is niet zo dat alle collectie geroofd is, er is ook gewoon aangekocht. We moeten er nu voor zorgen dat er erkenning komt en herstel van het onrecht." De objecten gaan naar het Nationaal Museum van Indonesië in Jakarta.