Ooit moest Nederland de spil van alle voetbalmiljarden worden, 'en toen kwam plan B'
Terwijl de voetbalwereld steggelt over het staken van competities vanwege de uitbraak van het coronavirus, gebeurt er ver buiten de schijnwerpers iets bijzonders. Op een Amsterdams kantoor zet een notaris op 16 april 2020 zijn handtekening onder de oprichtingsakte van de stichting FIFA Clearing House. Daarmee is de eerste formele stap gezet om van Nederland de controlepost te maken van alle transfermiljarden uit de voetbalwereld.
Spoiler: zover komt het niet. Een reconstructie van hoe wereldvoetbalbond FIFA Nederland inruilde voor Frankrijk.
Het plan dat de voetbalwereld voorgoed moet veranderen ontstaat in 2018 in het vergadercircuit van de FIFA. Onder anderen oud-Ajax-bestuurder Edwin van der Sar en toenmalig FIFA-functionaris Marco van Basten zijn erbij als in Londen de eerste contouren worden geschetst van het FIFA Clearing House, een controlekamer die moet toezien op alle geldstromen in het voetbal.
Binnen hoge FIFA-kringen heeft het plan haast. Onder leiding van president Gianni Infantino wil men grote financiële hervormingen doorvoeren als reactie op de losgeslagen transfermarkt.
Zeker negentien bedrijven melden zich bij een openbare aanbesteding om de organisatie op te tuigen. Uiteindelijk komt het Nederlandse Intertrust NV als winnaar uit de bus.
Amsterdam moet de standplaats worden, het Amstelgebouw de uitvalsbasis. FIFA richt in 2020 een stichting op die alles gaat voorbereiden. Een jaar later komt daar een bv bij. Alle transfersommen van alle professionele voetbalclubs ter wereld gaan in de toekomst via Amsterdam, is het idee. De nieuwe speurneuzen van FIFA zullen daar voortaan het foute geld eruit pikken en ervoor zorgen dat elke club netjes betaald krijgt als een speler wordt verkocht. Dat kan tientallen banen opleveren in Nederland.
Tegelijkertijd trekken FIFA-mensen en Intertrust-werknemers langs Nederlandse bankkantoren. Het clearing house heeft een bankrekening nodig om de transfersommen een paar dagen vast te houden tijdens het onderzoek. De FIFA gooit het net breed uit: alle grote banken worden benaderd, zeggen bronnen uit de bankenwereld. Bij in ieder geval ING en de Nederlandse tak van Deutsche Bank vinden gesprekken plaats.
Ik krijg nog kippevel als ik eraan denk.
Maar de banken zijn niet erg happig, krijgen de betrokkenen te horen in maandelijkse conference calls. "Ik krijg nog kippevel als ik eraan denk", zegt een bankier. "Je moet dan ook geld overmaken naar clubs in bijvoorbeeld Afghanistan." Na de miljoenenboetes die Nederlandse banken kregen, zijn ze terughoudend geworden met geldstromen uit risicolanden. "Niemand had zin in zo'n nieuwe partij. Het is voor ons nog gevaarlijker dan porno."
Dat ligt in lijn met een dieper bancair wantrouwen jegens de voetballerij. In 2017 waarschuwde toezichthouder De Nederlandsche Bank al voor risico's in de voetbalwereld: van gerommel met transfersommen, belangenverstrengeling bij zaakwaarnemers tot corruptie bij bonden en criminele infiltratie bij voetbalclubs. Twee jaar later besloot Rabobank geen profclubs meer aan te nemen als klant.
Het gaat mis
Tot vroeg in het najaar van 2021 heeft de FIFA nog vertrouwen in een goede afloop in Amsterdam. Op 25 september schrijft de bond nog in een vacaturetekst dat men op zoek is naar een 'hands on' bestuurder als ceo voor het clearing house. Gewenste competenties: kennis van "Nederlandse financiële regelgeving" en "excellente geschreven en verbale vaardigheden in zowel Engels als Nederlands".
Jeroen Slop, oud-financieel directeur bij Ajax en tegenwoordig KNVB-commissaris, ziet de vacature en besluit te bellen met de recruiter. "Een prachtige functie. Ik heb verstand van voetbaltransfers, ken de voetbalwereld en weet dat het idee van een clearing house fantastisch werkt in Engeland."
Aan de andere kant van de lijn is men minder enthousiast. "Iemand uit het voetbal: daar hadden ze geen behoefte aan", vertelt Slop. "Ik hoefde ook niet te solliciteren wat hen betreft. Ze mikten op iemand uit de bancaire wereld met verstand van regelgeving."
Vreemd, oordeelt Slop nu. Hij kreeg de indruk dat het FIFA bij dit project meer te doen was om "de touwtjes in handen te houden" dan echt vooruitgang te boeken in het belang van clubs. "Het schoot zijn doel voorbij."
Een nieuwe thuishaven
Uiteindelijk vindt FIFA zijn gedroomde topman. Per 1 januari 2022 treedt Frans van Proosdij uit Oegstgeest in dienst bij het FIFA Clearing House. Met een carrière als toezichthouder bij DNB en bestuurslid van trustkantoor Citco is Van Proosdij geknipt voor de rol die FIFA beoogt.
Maar in Amsterdam, hoog in het Amstelgebouw, zal Van Proosdij niet werken. Tussen het plaatsen van de vacaturetekst en Van Proosdijs aanstelling neemt FIFA een rigoureus besluit. Een 'plan B' - zoals een directe betrokkene het noemt - wordt van stal wordt gehaald: de goede contacten tussen FIFA en Parijs.
Niet Nederland, maar Frankrijk moet de nieuwe thuishaven worden. Witwaszorgen bij de Nederlandse banken lijken de belangrijkste reden voor de ommezwaai. "Er ontstond dus een catch-22-situatie. FIFA wilde de transfermarkt opschonen, maar kon dat niet doen vanwege de hoge risico's die banken zagen", herinnert een betrokkene zich. "Dat werd een vicieuze cirkel. En toen kwam er plotseling een oplossing uit Frankrijk."
'Andere factoren'
FIFA wil niet ingaan op vragen over de plotselinge koerswijziging. De keuze viel op Frankrijk vanwege "het belang van Parijs als financiële kruispunt en het excellente financiële toezicht in Frankrijk", mailt de bond. Ook stelt FIFA dat er "vertragingen" zijn opgelopen door covid en "andere factoren".
In Frankrijk gaan de zaken dan al vlot. In november 2021 dient de FIFA de aanvraag voor de benodigde vergunningen in. Nog geen jaar later gaat het clearing house van start. In de tussentijd is alles opgetuigd, zijn vergunningen verleend en, belangrijker nog, is het gelukt een partnerbank te vinden.
Begin dit jaar melden clubs de eerste transfers aan bij FIFA Clearing House in Parijs. Vanuit een statig pand bij Place de la Concorde bepalen de speurders sindsdien of het geld wel zuiver is.
Rond dezelfde tijd snijdt FIFA de laatste banden met Amsterdam door. Op 10 januari worden zowel de Nederlandse bv als de stichting uitgeschreven. Parijs is definitief de controlekamer van de voetbalmiljarden geworden. Met alle witwasrisico's van dien.
