Rotterdam redde zwanen, maar ook vijf jaar na de grote olielekkage is er geen noodplan
Vijf jaar nadat een tanker bijna 220.000 olie had verloren in de Rotterdamse haven, is er nog steeds geen grootschalig noodplan voor de hulp aan besmeurde vogels in binnenwateren.
"Zo'n noodplan voor watervogels in de Europese binnenwateren moet er wel komen", zegt ecoloog André de Baerdemaeker bij de regionale omroep Rijnmond. "We hebben geluk gehad dat het zo goed is afgelopen. Het had ook een massaslachting kunnen worden."
De Noorse olie- en chemicaliëntanker Bow Jubail voer op 23 juni 2018 tegen een steigerpaal in de 3e Petroleumhaven, hoogstwaarschijnlijk als gevolg van een stuurfout. Er ontstond een gat in een van de bunkertanks en er stroomde bijna 220.000 liter ruwe stookolie weg. De olie verspreidde zich binnen de haven over tientallen kilometers water. Schepen, kademuren, basaltblokken raakten besmeurd met een dikke laag smurrie, maar ook vele honderden knobbelzwanen en kleinere watervogels.
Stuk voor stuk schoongemaakt
Dankzij de snelle inzet van vele instanties en vrijwilligers uit heel Nederland, konden meer dan vijfhonderd zwanen worden gered. De dieren werden opgevangen en stuk voor stuk schoongemaakt in een noodopvang op de Maeslantkering en bij diverse vogelopvangcentra in de regio. Sommige zwanen konden snel weer worden uitgezet, andere moesten langer wachten omdat hun vetlaag door de olie was aangetast.
Het is goed afgelopen voor de vogels. Maar De Baerdemaeker, die ook werkt als vrijwilliger bij een vogelopvangcentrum in Rotterdam, zou het graag structureel goed regelen. Hij verwijst naar het al langer bestaande Kustdraaiboek voor soortgelijke incidenten op zee. Met dat draaiboek wordt eens in de zoveel tijd geoefend: doen alle materialen het nog en kent iedereen zijn rol? Precies zoiets zou er wat de ecoloog betreft moeten komen voor binnenwateren zoals de Rotterdamse haven.
"Nu legt het Havenbedrijf de verantwoordelijkheid bij de afzonderlijk bedrijven neer. Maar een olielekkage stopt niet bij het hek van een bedrijfsterrein. En nergens staat beschreven wie de besmeurde dieren moet redden", beschrijft De Baerdemaeker de situatie. "Wij krijgen de vogels uiteindelijk aangeleverd, terwijl we er niet verantwoordelijk voor zijn. Nu gingen goedwillende vrijwilligers zonder enige kennis van zaken het water op. Zij hadden zelf in de problemen kunnen komen als ze met hun handen met de stookolie in aanraking waren gekomen."
Het Havenbedrijf Rotterdam stelt in een reactie dat er wel degelijk iets is gebeurd: het heeft samen met Rijkswaterstaat en de veiligheidsregio een speciaal team opgezet, het Expertteam olie en chemicaliënbestrijding. Bovendien krijgen officieren van dienst extra opleidingen over oliemorsingen.
80 miljoen aan schadeclaims
De financiële afwikkeling van het lek is ook nog niet afgerond. De vogelopvangcentra en Rijkswaterstaat financieel zijn gecompenseerd voor hun schoonmaakwerk, maar veel bedrijven en instanties wachten nog steeds op hun geld.
In totaal is er zo'n 80 miljoen euro aan schadeclaims ingediend. Van het Zeekadetkorps tot de scheepswerf Damen Verolme en van Esso tot Vopak: allemaal liepen ze schade op door besmeurde schepen of kademuren. Sommige schepen moesten weken langer dan gepland in de Rotterdamse haven blijven liggen, totdat de olie was verwijderd.
Er ontstond een juridische strijd, waarbij de rederij van de Bow Jubail de aansprakelijkheid probeerde te beperken. Pas onlangs, dus bijna vijf jaar na dato, bepaalde de Hoge Raad dat de schuldeisers in principe hun claim gewoon (opnieuw) kunnen indienen.
De Rotterdamse scheepsadvocaat Richard van 't Zelfde: "Het lijkt er wel op dat enkele schuldeisers zijn afgehaakt, mogelijk omdat het allemaal te lang duurde. Uiteindelijk heeft deze zaak alleen maar verliezers. Het milieu heeft eronder geleden en veel partijen hebben allerlei vormen van schade opgelopen. Maar geloof mij: ook een rederij of haar verzekeraars zitten niet op zo'n incident te wachten."
