Oekraïne noemt dambreuk Cherson grootste milieuramp sinds Tsjernobyl
Het is volgens Oekraïne de grootste milieuramp in Europa sinds de kernramp van Tsjernobyl in 1986. De doorbraak van de Kachovka-dam bij Cherson is een ecologische catastrofe waarvan de omvang alleen nog maar te vermoeden valt.
De directe materiële schade is wel al redelijk zichtbaar: tientallen dorpen en andere nederzettingen zijn verloren gegaan. De milieuschade is lastiger in te schatten, maar zeker is dat de gevolgen voor het zuiden van Oekraïne vele jaren tot mogelijk decennia voelbaar zullen zijn.
Een aantal duizelingwekkende schattingen van de Oekraïense ministeries van Landbouw en Milieubescherming op een rij. Tienduizenden hectare landbouwgrond staat onder water en nog eens honderdduizenden hectare komt juist zonder water te zitten. 55.000 hectare bos is overstroomd, 80.000 hectare beschermd natuurgebied dreigt verloren te gaan.
Het beschermde natuurgebied Nizjny Dnipro, een soort Biesbosch, "dreigt voorgoed te verdwijnen", zegt directeur Ljoedmyla Tsyganok van de Oekraïense vereniging van ecologen. Hier leven 71 bedreigde diersoorten en komen 31 bedreigde plantsoorten voor. "De vruchtbare laag met begroeiing wordt er weggevaagd."
Dit gebied staat onder water:
Hoe langer het water blijft staan, des te desastreuzer de gevolgen. "Als water twintig dagen blijft staan, ontstaat er rot en zijn de bomen ten dode opgeschreven", zegt de ecoloog. "Vooral jonge bomen worden bedreigd." Het gebied had al hevig te lijden door recente natuurbranden, veroorzaakt door gevechtshandelingen en Russische mijnenvelden.
De Russische bezetters van de oostoever stellen dat duizenden dieren zijn verdronken. De directeur van het Oekraïense staatsbosbedrijf is pessimistischer. Hij schrijft op Facebook dat de meeste wilde dieren ten dode zijn opgeschreven. "Misschien dat sommige herten of zwijnen een droog stuk konden bereiken, maar bijvoorbeeld hagedissen, hazen en egels hadden geen schijn van kans."
Waar veel mensen op tijd weg wisten te komen, werden dieren aan hun lot overgelaten. Neem de dierentuin direct naast de gebroken dam, in Nova Kachovka. Oekraïense media melden dat daar 300 dieren zijn verdronken. De Russische bezetter ontkende dat, met de bewering dat "de stad helemaal geen dierentuin heeft", wat niet waar is.
Aan de westoever van de Dnjepr, in handen van de Oekraïners, zijn verschillende organisaties actief om dieren te redden. "Het belangrijkste nu is om dieren uit ondergelopen huizen te redden", vertelt hulpverlener Roefat Rajmov. "Daarna brengen we ze naar Kyiv en gaan we op zoek naar adoptiegezinnen."
Dode vissen
De gevolgen van het leven onder water zijn immens, vertelt ecoloog Tsyganok. "Nu al zien we enorme vissterfte." Door de instroom van zoet rivierwater wordt ook in de Zwarte Zee massasterfte verwacht. De schade voor de visserij wordt door het landbouwministerie geschat op zo'n 100 miljoen euro. "Zelfs bij herbouw van de dam zal herstel van de vispopulaties lang duren."
Het Oekraïense ministerie van Buitenlandse Zaken deelde deze beelden van de vissterfte:
Het water zal naar verwachting grote hoeveelheden vervuild materiaal meespoelen, variërend van stortplaatsen en beerputten tot slachthuisafval. Volgens Oekraïne is bij de dambreuk 150 ton olie in het water beland. Die olie dreigt in het grondwater terecht te komen. Volgens Tsyganok is er ook het risico dat radioactief sediment van de bodem van het Dnjepr-reservoir loskomt. Dat ligt daar als gevolg van de Tsjernobyl-ramp.
Woestijn
Ook in het hoger gelegen gebied ten noorden van de doorgebroken dam zijn de gevolgen groot. Door het dalen van het waterpeil komen aansluitende kanalen droog te staan. Die zijn cruciaal voor de watervoorziening en de lokale economieën. Een grote stad als Kryvy Rih komt daardoor in de problemen.
Zie hier de kanalen die droog dreigen te vallen:
Het landbouwministerie stelt dat veel akkers onbruikbaar worden doordat een groot deel van de waterbevloeiing in de regio's Cherson, Zaporizja en Dnipropeptrovsk wegvalt. "In ieder geval dit jaar zullen de oogsten mislukken", stelt ecoloog Tsyganok. Door de droogte zou het gebied de komende jaren "in een woestijn kunnen veranderen".
Het getroffen gebied was in 2021 goed voor een oogst van 4 miljoen ton graan, met een waarde van ongeveer 1,5 miljard dollar. Door de Russische bezetting van Zuid-Oekraïne was dit al fors teruggelopen, maar nu krijgt de belangrijke landbouwsector de finale klap. Juist deze regio is economisch sterk afhankelijk van de landbouw.
