Rutte kon eerder ingrijpen bij gaswinning: 'Wat ik deed, was niet genoeg'

Premier Mark Rutte heeft naar eigen zeggen niet genoeg gedaan om de belangen van de Groningers te behartigen. In het debat over het harde rapport van de parlementaire enquêtecommissie naar de gaswinning trok hij het boetekleed aan.

Hij zei dat er veel gedaan is. "Maar het is per saldo niet genoeg. Dat blijkt wel uit het rapport." Daarin werd geconcludeerd dat Rutte niet de rol heeft gespeeld die er van hem te verwachten was.

De afgelopen 12,5 jaar is Rutte als premier medeverantwoordelijk voor de gaswinning. Zijn rol was onder meer om in te grijpen als het fout dreigde te gaan. "Mijn interventies hebben niet altijd geleid tot het gewenste resultaat, hoe graag ik dat ook anders had gezien", erkende hij. "Maar de problematiek is wel complex."

Hij heeft ook persoonlijke lessen getrokken uit de gang van zaken: "Ik had eerder in kunnen grijpen en ik moet meer doen om opvolging te geven aan gewekte verwachtingen." Daarmee doelt hij vooral op de schadeafhandeling, die ondanks beloftes moeizaam op gang kwam en nog steeds niet vlot verloopt.

De excuses die het kabinet eerder heeft gemaakt komen volgens Rutte "uit onze tenen". "Dat er hier een publieke tribune vol mensen uit Groningen zit, vind ik verschrikkelijk. Dat is een brevet van onvermogen voor ons als politiek."

Toch ziet hij geen reden om zijn ontslag aan te bieden. "Mijn absolute overtuiging is dat ik onderdeel wil zijn van de weg voorwaarts." Hij hoopt dat er "op termijn sprake zal zijn van enig herstel van vertrouwen bij de Groningers". Maar verschillende oppositiepartijen vinden dat Rutte moet opstappen.

'Recordwinning niet bewust veroorzaakt door kabinet'

Eerder vandaag kwam de premier zwaar onder vuur te liggen in het debat, zowel van oppositiepartijen als coalitiepartijen. Centraal stond de vraag of het kabinet niet veel eerder had kunnen besluiten om de gaskraan dicht te draaien. Na de zware aardbeving bij Huizinge, in 2012, ging de winning niet omlaag, maar steeg juist naar recordhoogte.

Vooral de oppositiepartijen waren kritisch op het handelen van Rutte:

Die stijging in de winning werd "niet bewust veroorzaakt door het kabinet", zei Rutte, maar was het gevolg van langetermijnafspraken over de levering die er al lagen. "Toen we daar achter kwamen, was het kwaad al geschied", zei Rutte. Met andere informatie waren er waarschijnlijk andere besluiten genomen, constateerde hij achteraf.

Oppositiepartijen als GroenLinks, PvdA en SP reageerden woedend op die uitleg. "De premier probeert ons met een kluitje in het riet te sturen", zei GroenLinks-leider Jesse Klaver. "Hij probeert nu een pudding aan de muur te spijkeren", meende Henk Nijboer van de PvdA. Volgens een groot deel van de Kamer beschikte het kabinet ook toen al over informatie die had moet leiden tot het terugbrengen van de gaswinning.

Bijvoorbeeld in juni 2013, toen Gasterra, het bedrijf dat het Groningse gas op de markt bracht, daar om vroeg. Maar volgens Klaver luidde het antwoord uit Den Haag: "Nee, ga maar door."

Ook Mirjam Bikker van regeringspartij ChristenUnie vond dat onbegrijpelijk: "Het inzicht dat het gas teruggedraaid kon worden was er wel, maar het tegenovergestelde gebeurde. Dat had never nooit mogen gebeuren."

Opwinding

Het debat werd daarop korte tijd geschorst, omdat Rutte bij zijn ambtenaren moest navragen hoe het precies was gegaan. Dat leidde tot enige opwinding op de publieke tribune vol Groningers, die vonden dat de premier zijn feiten niet op orde heeft.

Bij terugkeer zei Rutte dat de boodschap van Gasterra alleen bij ambtenaren op het ministerie van Economische Zaken terecht is gekomen en niet bij toenmalig minister Henk Kamp. Dat had wel moeten gebeuren. Volgens de oppositiepartijen verschuilt de premier zich daarmee achter ambtenaren, terwijl hij politiek verantwoordelijk is.

Later werd het debat nog een keer onderbroken voor overleg tussen Rutte en zijn ambtelijke ondersteuning.

Zelfreflectie

De Tweede Kamer debatteert deze week over het harde rapport van de parlementaire enquêtecommissie, die concludeerde dat economische belangen jarenlang boven de belangen van de Groningers gingen. Gisteren eiste zo'n beetje de hele Kamer een grondige zelfreflectie van de premier op zijn rol in het dossier.

Verschillende oppositiepartijen vinden dat Rutte niet anders kan dan de conclusie trekken dat hij moet aftreden, omdat het systeem zo ernstig faalde onder zijn verantwoordelijkheid. Er is al een motie van wantrouwen aangekondigd door de Groep Van Haga.