Warmte voelen met je fantoomhand: 'Mijn ledemaat is terug'

Geen hand meer hebben, maar daar wel warmte en kou in voelen. Dat is wat zeventien patiënten overkwam dankzij een nieuwe, in Zwitserland ontwikkelde technologie. Zij missen door amputatie hun hand, maar kunnen nu weer temperatuurverschillen voelen in hun fantoomhand.

Ze ervaren hun ontbrekende hand - inmiddels vervangen door een prothese - daardoor weer als een echt ledemaat. "Het voelt niet meer als een fantoom, je ledemaat is weer terug", zegt een van de proefpersonen tegen het wetenschapsblad Science. "Het integreren van sensaties van heet en koud verbetert in mijn ogen ook sociale interacties", voegt een andere patiënt daaraan toe. "Als je handen schudt met andere mensen, is warmte essentieel".

Verrassing

De wetenschappers waren zelf verrast door het resultaat. Ze hadden verwacht dat de patiënten warme en koude sensaties zouden voelen op hun stomp. In plaats daarvan wezen ze op specifieke punten op een getekende hand die voor hen lag, en zeiden: "Ik voel het daar." Van de 27 proefpersonen ervoeren 17 de temperatuursensaties in hun ontbrekende hand, schrijven de onderzoekers in Science.

De techniek is ontwikkeld aan de technische universiteit van Lausanne en werkt met warmtesensoren in de vingers van de prothese. Die signalen worden met warmtegevoelige elektroden - thermoden genoemd - doorgegeven aan de stomp van de arm van de patiënten. Hierdoor nemen ze het gevoel van temperatuur waar in hun ontbrekende hand.

Ook de sensatie van opwarming en afkoeling werd weer voelbaar. Dat stelde de patiënten in staat om het verschil te voelen tussen koper, glas en ijzer. Die materialen hebben een vergelijkbaar glad oppervlak, maar warmen niet allemaal even snel op als je ze aanraakt. Eerder is het met vergelijkbare technieken al gelukt om de structuur, vorm en stijfheid van een materiaal voelbaar te maken, maar voor zover bekend is dat nu voor het eerst met temperatuur gedaan.

"Het is een heel goede studie, die voortbouwt op eerder werk", zegt revalidatiearts Wim Janssen van het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam. Hij was niet betrokken bij het onderzoek. "Het hebben van gevoel in je hand is een cruciaal iets. Het gevoel van warmte kan dat versterken."

Nuchtere Nederlanders

De Zwitsers-Italiaanse onderzoekers voorzien al prothesen die helemaal vol met sensoren zitten, zodat het gevoel in de ontbrekende hand nog sterker wordt. Janssen nuanceert dat enthousiasme: "Mijn patiënten zijn wat nuchterder. Die denken: als ik het niet met mijn prothese kan voelen, dan voel ik wel even met de hand die ik nog wel heb". Hij denkt dan ook niet dat de nieuwe ontdekking op korte termijn tot nieuwe prothesen zal leiden: "Ten eerste is de doelgroep maar heel klein, en ten tweede zal deze techniek duur zijn."

Interessanter vindt hij de vraag hoe het mogelijk is dat de patiënten de warmte ervaren. Zitten er in het uiteinde van de arm nog zenuwen die bij de ontbrekende hand horen, of is er na de amputatie iets veranderd in het brein? Dat is simpelweg nog niet bekend, maar Janssen denkt aan veranderingen in de hersenen: "Ons brein is heel ingenieus. Het heeft een grote capaciteit om zich aan te passen."