Pfrommer grondlegger veel schaatssuccessen: 'Hij heeft gezaaid wat ik kon oogsten'

De overleden schaatscoach Leen Pfrommer (87) stond aan de wieg van veel, heel veel Nederlandse schaatssuccessen. Zijn overlijden komt dan ook hard aan in de schaatswereld.

Kees Verkerk (80), een van de vele pupillen van Pfrommer, noemt zijn voormalig trainer in Langs de Lijn En Omstreken "stevig, hard en eerlijk" en koestert warme herinneringen aan de samenwerking.

'Altijd hard trainen'

Dat doet ook Erben Wennemars (47), die een paar generaties na Verkerk ook nog met Pfrommer te maken had in het opzetten van Nederland als sprintland.

"Leen overtuigde ons en sprong met ons in het diepe. Rust, reinheid en regelmaat was zijn devies en áltijd hard trainen! Ik heb er enorm van genoten en hij heeft hiermee gezaaid wat ik later kon oogsten. Daar ben ik hem altijd dankbaar voor geweest", aldus Wennemars op Twitter.

Pfrommer werd geroemd om zijn oog voor talent, trainde decennialang alle grote namen, maar was ook iemand die conflicten nooit uit de weg ging. Het maakte hem tot een van de markantste schaatscoaches van Nederland.

Eigenzinnig

Pfrommer werd in 1935 in Harderwijk geboren als derde kind uit een gereformeerd gezin, met acht broers en twee zussen. Zijn vader was slager en wilde graag dat Pfrommer de zaak zou overnemen, maar daar had de eigenzinnige Leen geen zin in. Via een kantoorbaan in Amsterdam kwam hij bij het leger terecht.

Schaatsen deed hijzelf ook graag, maar Pfrommer kwam niet verder dan de subtop. In 1965 werd hij trainer van het gewest Groningen/Drenthe, waar hij drie enorme talenten onder zijn hoede kreeg: Piet Kleine, Harm Kuipers en Jan Bols.

Toenmalig wielrenner Bols werd door Pfrommer persoonlijk van de fiets geplukt. "Als wielrenner hield ik 's winters op natuurijs mijn conditie op peil. Leen zag me daar en haalde me over schaatser te worden", vertelde Bols daar later over in een interview met NRC.

Pfrommer was zijn tijd ver vooruit en kwam met zaken als conditietraining, intervaltraining en tempotraining op de proppen. "Als wielrenner deed ik maar wat", aldus Bols. "Leen wist van trainingsprogramma's, liet me gymnastiekoefeningen doen en gaf me tips voor de zomermaanden."

Bondscoach

Het werk van Pfrommer bleef niet onopgemerkt en in 1968 werd hij bondscoach van de Nederlandse schaatsers. Een legendarische ploeg, met mannen als Ard Schenk, Jan Bols en dus Kees Verkerk.

Verkerk zegt dat hij Pfrommer voor het eerst ontmoette in de strenge winter van 1963. "In Kudelstaart in een Noord-Holland was een koppelwedstrijd. Daar reed ik met Peter Nottet tegen Leen en zijn vrouw."

Hoewel de herinneringen nu warm zijn, waren 'Ard en Keessie' niet meteen overtuigd van de nieuwe bondscoach. "Oei, een militair dachten wij", zei Verkerk daar eerder over. "Moeten we nu saluerend op een appèl verschijnen?"

Ard en Keessie uit elkaar

Dat hoefde niet, maar Pfrommer deed wel meteen iets anders opmerkelijks: hij haalde Ard en Keessie uit elkaar. Ze mochten niet meer bij elkaar op de kamer slapen. Verkerk zou Schenk belemmeren in zijn ontwikkeling. "Schenk laat zich iedere keer intimideren", was de uitleg.

"Ik was geen makkelijk manneke", zei Verkerk. "Er was geen trainer die me dingen liet doen die ik niet wou. Ard Schenk was jonger en had meer behoefte aan leiding. Daarom haalde hij Ard bij me weg."

Of het door de actie van Pfrommer kwam of niet: sinds de komst van de nieuwe bondscoach rees de ster van Schenk ten opzichte van Verkerk, die tot dan toe de beste schaatser ter wereld was geweest.

In de jaren zeventig werd de oranje muts het handelsmerk van Pfrommer. De kledingsponsor gaf in die tijd twee oranje mutsen per jaar aan de leden van de kernploeg. Vrijwel niemand droeg ze, behalve Pfrommer. Hij bewaarde ze en was tot aan 1997, toen hij vertrok bij de KNSB, te herkennen aan zijn markante muts.

"Ik was aan die mutsen gehecht. En op de schaatsbaan was ik meteen herkenbaar voor mijn mannen", zei Pfrommer daar later over.

Aan zijn bewind als bondscoach kwam in 1977 een einde toen enkele pupillen in opstand waren gekomen. Met name Piet Kleine en Hans van Helden mopperden over de trainingsaanpak van Pfrommer, waarop hij vertrok.

Commentator

Pfrommer bleef echter actief langs de schaatsbaan, maar nu als co-commentator bij de NOS. Daarin was hij net zo fanatiek als toen hij bondscoach was. Legendarisch is zijn commentaar bij het WK allround van 1981 in Oslo, toen Hilbert van der Duim op de 5.000 meter één ronde voor het einde dacht dat hij al klaar was.

In 1985 keerde Pfrommer terug bij de KNSB als coach van Jong Oranje. Het begeleiden en klaarstomen van schaatstalent is wat hij het liefste deed. En talent was er weer genoeg. Hilbert van der Duim, Gerard Kemkers, Leo Visser, Falko Zandstra, Rintje Ritsma, Ids Postma: allemaal kregen ze te maken met het regime van Pfrommer.

Strenge aanpak

Toch werd er ook weer gemopperd over zijn strenge aanpak. Met Van der Duim raakte Pfrommer in de clinch vanwege diens uiterlijk. Van der Duim liep rond in spijkerbroeken en met lang haar. Pfrommer eiste dat hij zijn haar kort knipte en "een mooi kostuum" droeg. De Fries weigerde dat.

Bart Veldkamp, die zelf geen deel uitmaakte van Jong Oranje, omschreef Pfrommer als "een oude schoolmeester met conservatieve ideeën".

In 1995 maakte de coach de overstap naar de sprintploeg. Maar ook daar lagen weer botsingen op de loer. De beste sprintster, Christine Aaftink, verliet na een conflict de kernploeg. En na een jaar werd Pfrommer vanwege een gebrek aan succes teruggezet naar de opleidingsploeg van de sprinters, ten faveure van de Amerikaan Peter Mueller.

Pijnlijk voor de bond, en fijn voor Pfrommer, was dat de opleidingsploeg het seizoen erop meer succes boekte dan de A-ploeg, vooral dankzij de talenten Marianne Timmer, Erben Wennemars en Jan Bos. Pfrommer vond daarop een hoger salaris, evenveel als Mueller, wel op zijn plaats. De KNSB niet en de gekwetste Pfrommer vertrok.

In 2000 keerde Pfrommer nog één keer terug als schaatscoach, bij de commerciële DSB-ploeg van miljardair Dirk Scheringa, met Jan Bos, Ids Postma, Erik Bouwman en Marianne Timmer. Het werd geen groot succes. De ontevreden Timmer vertrok na één seizoen en in oktober 2001 werd Pfrommer ontslagen na een reeks conflicten met Bos.

Noorwegen

Verkerk sprak Pfrommer voor het laatst in 2018 bij zijn boekpresentatie in Puttershoek, waar Verkerk opgroeide. Opmerkelijk is dat Verkerk zijn huidige woonplaats, in het Noorse Hamresanden, te danken heeft aan Pfrommer. "Dat klopt."

In Noorwegen werden er meerdere trainingskampen belegd. "De dames waren erbij. We gingen waterskiën, fietsen, hardlopen en voetballen. Even weg uit Nederland. Even onder de spanning vandaan komen. We waren vrij."