Syrische tipgevers helpen justitie bij opsporing oorlogsmisdadigers in Nederland
Isa Huizing
redacteur Binnenland
Twee Syrische vluchtelingen die verdacht worden van oorlogsmisdaden, moeten komende weken in de rechtbank verschijnen. In beide zaken is een belangrijke rol weggelegd voor een Syrische organisatie die verdachten van oorlogsmisdrijven opspoort en de gouden tip levert aan justitie.
Een van de verdachte werd tot grote schrik van omwonenden begin dit jaar in het Zuid-Hollandse Arkel opgepakt. Hij zou een veiligheidschef van de terroristische organisatie Islamitische Staat (IS) zijn geweest. Volgens justitie had hij een leidinggevende rol bij een IS-tak in zuidelijk Damascus die verantwoordelijk is voor ontvoeringen, moorden en spionage.
De andere verdachte werd een paar maanden eerder in Kerkrade opgepakt, omdat hij mogelijk een handlanger zou zijn geweest in het regime van de Syrische president Assad. Hij zou betrokken zijn geweest bij een gewelddadige arrestatie van een burger. Het slachtoffer zou later in gevangenschap gemarteld zijn.
Het Syrische Centrum voor Media en Vrijheid van Meningsuiting (SCM) blijkt een onmisbare schakel in de opsporing van verdachten die nu als asielzoeker in Europa onder de radar weten te blijven. De Syrische organisatie opereert vanuit Parijs. SCM heeft minstens vijf dossiers met de Nederlandse autoriteiten gedeeld over Syriërs die mogelijk oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid hebben gepleegd en daarna met de asielstroom naar Nederland zijn gevlucht.
"Niet uit wraak"
Mensenrechtenactivist en advocaat Mazen Darwish richtte SCM bijna twintig jaar geleden op. Hij zat zelf meerdere keren in de gevangenis in zijn geboorteland Syrië vanwege zijn kritiek op het regime van Assad.
"Wat wij doen is niet uit wraak, of omdat ik zelf een slachtoffer ben van marteling en ontvoering, maar om de samenleving juist te beschermen tegen wraak. Zonder rechtvaardigheid komt er geen einde aan deze oorlog", zegt Darwish.
Het is van belang dat de mensen die ervoor verantwoordelijk zijn dat wij op de vlucht moesten slaan, aansprakelijk worden gesteld
Onder de verdachten die Darwish' organisatie probeert op te sporen zijn zowel aanhangers van Assad als leden van verzetsgroepen tegen Assad. Ook wordt er gespeurd naar leidinggevenden van IS.
Al sinds het uitbreken van de Syrische burgeroorlog in 2011 legt het SCM oorlogsmisdrijven vast. Een omvangrijke database bevat inmiddels meer dan 400.000 bewijsstukken die aan mogelijke oorlogsmisdrijven en andere mensenrechtenschendingen gelinkt kunnen worden.
Opbouwen van dossiers
Het bewijs is afkomstig van eigen onderzoek, tips uit de Syrische gemeenschap of observaties en herkenning op sociale media. Tarek Hokan geeft leiding aan het onderzoeksteam van het SCM dat dossiers samenstelt over oorlogsmisdadigers.
"We zoeken uit of er informatie te linken is aan de verdachte: om wat voor misdrijven gaat het? Waren er slachtoffers? Zo ja, kunnen we die spreken?" Vervolgens raadplegen ze openbare bronnen. "Dan kijken we of de informatie overeenkomt met het materiaal uit onze database."
Waar mogelijk worden dossiers gedeeld met justitie. Dat heeft in verschillende Europese landen al tot aanhoudingen en veroordelingen geleid.
"Een waardevolle bijdrage"
In Nederland heeft het SCM een bijdrage geleverd aan minstens vijf zaken. Zo overhandigde de organisatie een groot aantal getuigenverklaringen en achtergrondinformatie aan justitie in de onderzoeken naar zowel de verdachte uit Kerkrade als de verdachte uit Arkel.
De gegevens worden gedeeld met het Team Internationale Misdrijven (TIM) van de politie. Volgens het Openbaar Ministerie kan de informatie van het SCM een begin vormen van een strafrechtelijk onderzoek, maar is het nooit het eindpunt. Het SCM kan ook op verzoek van de Nederlandse autoriteiten bewijsmateriaal aanleveren of verifiëren. Het OM checkt zelf uitvoerig de aangeleverde informatie.
Volgens justitie kunnen de gegevens van het SCM "een waardevolle bijdrage" leveren aan strafzaken, omdat de organisatie diep geworteld is in een samenleving buiten Nederland. "Daar waar een internationaal misdrijf zich heeft afgespeeld. Potentiële getuigen kunnen zo hun verhaal doen op een laagdrempelige manier."
Terugkeren naar Syrië
Tot nu toe zijn zeker twee Syrische verdachten in Nederland veroordeeld met hulp van het SCM. Een Syrische asielzoeker die in Kapelle werd opgepakt, kreeg 20 jaar gevangenisstraf voor het executeren van een gevangene. Een man die in 2019 in het azc in Ter Apel werd aangehouden, is veroordeeld tot ruim vijf jaar cel voor deelname aan een terroristische organisatie in Syrië.
Als het aan Mazen Darwish ligt, blijft het niet bij deze zaken. "Het is van belang dat de mensen die ervoor verantwoordelijk zijn dat wij op de vlucht moesten slaan, aansprakelijk worden gesteld. Dan bestaat er een mogelijkheid voor ons om terug te keren naar Syrië. En dat het een plek is waar in vrede kan worden geleefd."
