Nieuwe zonneparken, die een grote rol spelen bij de energietransitie, leiden steeds vaker tot gesteggel en verzet bij omwonenden. "We zien dat het draagvlak voor zonneparken langzaam afbrokkelt", zegt Sven Stremke, landschapsarchitect en wetenschappelijk directeur van het Solar Research Programme aan de Wageningen Universiteit.
Om te voorkomen dat de klimaatdoelen daardoor verder uit zicht raken, komen de Wageningen Universiteit en de Natuur en Milieufederaties met een plan. Daarin pleiten ze onder meer voor landelijke eisen aan zonneparken en meer toezicht en handhaving op nieuwe projecten.
Er is vaak een groot verschil tussen de plannen en wat er wordt neergezet.
In het regeerakkoord is afgesproken dat zonneparken alleen zijn toegestaan als het land gebruikt wordt voor meer dan energieopwekking alleen, bijvoorbeeld ook voor landbouw. Maar daar komt volgens landschapsarchitect Stremke tot nu toe maar weinig van terecht. "Het aantal multifunctionele zonneparken in Nederland is op twee handen te tellen."
Hij noemt het "teleurstellend" dat kansen om duurzame energieopwekking te combineren met landschap, natuur en landbouw, grotendeels onbenut blijven. En dat komt het draagvlak voor zonneparken niet ten goede.
Bloemenvelden en hagen ontbreken
Samen met het aantal nieuwe zonneparken, neemt ook het aantal rechtszaken over de parken toe. Het aantal geschillen bij de rechter is sinds 2019 verdubbeld, blijkt uit een analyse van gepubliceerde uitspraken.
"Vaak wordt de initiatiefnemer verweten dat omwonenden onvoldoende betrokken zijn bij de totstandkoming van het project", zegt Emile Euverman van AKD advocaten, die veel van de zaken behandelen. Ook wordt er geprocedeerd over de locatie en uiterlijke kenmerken van het zonnepark, zoals het ontbreken van groen.
In de gemeente Helmond stapte een groep bewoners eind maart naar de rechter vanwege de uitstraling van het zonnepark in de wijk Stiphout. Die komt volgens omwonenden, verenigd in de Stichting Geledingszone Stiphout, niet overeen met de vooraf getoonde sfeerimpressies. Daarin werd een bloemenveld, een plantenhaag en minimaal zicht op het zonnepark beloofd.
"Van de bloemenvelden is niks te zien. En we zijn inmiddels jaren verder en ook de haag biedt weinig beschutting", zegt Willem Boetzkes namens de stichting. Via de bestuursrechter hopen de omwonenden de gemeente te dwingen om in te grijpen. "Wij hopen dat de groene omkadering van dit park ook gerealiseerd wordt, zoals in de plannen is beloofd. Dus hoge hagen, mooie bloemenvelden en een grote verbetering van de biodiversiteit."
Volgens E-Quest, de eigenaar van het zonneveld, heeft het ontbreken hiervan vooral te maken met pech. Het ingezaaide bloemenveld is door een fout van de gemeente tot twee keer toe weggemaaid. En de struiken groeien volgens de eigenaar minder hard door de vervuilde bodem. De uitspraak volgt later deze maand.
Het is niet uniek dat er discussie ontstaat over de beloften in plannen en wat er uiteindelijk wordt opgeleverd. "Wij zien vaak een groot verschil tussen de plantekening en wat er uiteindelijk wordt neergezet", zegt Stremke.
Panelen tussen rails
Nu het landschap steeds voller raakt met zonneparken - en de makkelijkste locaties zijn vergeven - wordt het volgens de landschapsarchitect tijd om strengere eisen te stellen. "Het kan veel mooier en veel slimmer." De tijd van grootschalige eentonige zonneweides is wat hem betreft voorbij.
Zo kan het ook:
- Sun-Ways
Zonnepanelen tussen treinrails: een experiment in Zwitserland - TNO
Zonnepanelen op dijken, een proef van TNO - Nieuwsuur
Zonnepanelen op het Oostvoornse meer
De Wageningen Universiteit en Natuur en Milieufederaties pleiten ook voor een nieuwe subsidieregeling met meer aandacht voor natuur. Stremke: "We hebben met elkaar afgesproken dat zonneparken multifunctioneel moeten worden, maar we hebben geen beleid en subsidieregelingen die daaraan tegemoetkomen."
Het ministerie van Economische Zaken en Klimaat laat weten samen met de provincies en gemeenten te werken aan 'natuurinclusieve eisen' voor zonneparken. Vanaf 2024 wil het ministerie dit opnemen in de vergunningseisen.
