Zorgen in Japan om te laag geboortecijfer: 'Het moet op de schop'
"Het land staat op de rand van de afgrond", verklaarde de Japanse premier Kishida begin dit jaar aan een groep politici. "Het is nu of nooit." Het aantal kinderen dat in Japan geboren wordt, is onder de 800.000 per jaar gekomen, een dieptepunt. Het sterftecijfer ligt met 1,58 miljoen bijna op het dubbele, een onhoudbare situatie volgens de premier.
Dat het geboortecijfer zoveel lager ligt dan het sterftecijfer, heeft allerlei negatieve gevolgen. Door de vergrijzing neemt onder meer de druk op de zorg en het pensioenstelsel toe.
Kishida heeft nu beloofd het roer om te gooien na jaren van mislukt beleid. Het kabinet staat op het punt nieuwe maatregelen aan te kondigen, waaronder subsidies voor ouders en gedwongen ouderschapsverlof. Het lijkt echter geen oplossing voor het grootste probleem: dat Japanse jongeren zich geen kinderen kunnen veroorloven, of ze simpelweg niet willen.
Landelijke beleid faalt
"Het lage geboortecijfer ligt aan zoveel verschillende factoren", vertelt professor Takashi Inoue, bevolkingsdeskundige aan de Aoyama Gakuin Universiteit. "Als we ze opnoemen komt er geen einde aan. Maar de grootste factor is dat jongeren steeds minder verdienen. Dat terwijl het opvoeden van kinderen duurder is geworden."
De laatste dertig jaar is de koopkracht in Japan flink gedaald. Om die reden zijn meer vrouwen gaan werken, met als gevolg dat er minder kinderen werden geboren.
Toen premier Kishida daarom voorstelde dat vrouwen tijdens hun verlof omgeschoold moeten worden zodat ze sneller weer aan het werk kunnen na de zwangerschap, werd hij publiekelijk belachelijk gemaakt. In Japan dragen vooral vrouwen de last van de opvoeding van kinderen en het huishouden, en ze staan bovendien op de eerste plek wat betreft baanonzekerheid.
Het voorstel van Kishida staat daarmee symbool voor het landelijke beleid, dat vaker op de symptoombestrijding focust dan op de kernproblemen. "De bevolking krimpt te snel, onze systemen kunnen het niet meer aan", vertelt Inoue. "Het moet helemaal op de schop."
Nu overweegt de overheid het budget voor kinderzorg te verdubbelen. Maar boven op bestaande problemen kampt het land met stijgende huizenprijzen, stagnerende lonen en hoge inflatie. Het nieuwe beleid is dus als een aal bij de staart hebben: "Het is niet alleen een geldprobleem, maar een structureel probleem. Je moet een alomvattende oplossing vinden waar de hele samenleving achter kan staan. Die is er nu niet", volgens Inoue.
Het opvoeden van kinderen moet leuker worden, ouders moeten het met een glimlach kunnen doen.
Een klein dorp, verborgen tussen de bergen van Japan, hoopt de oplossing te hebben gevonden. "Het opvoeden van kinderen moet leuker worden, ouders moeten het met een glimlach kunnen doen", zegt de burgemeester van Nagi, Masachika Oku. "Alleen financiële ondersteuning geven is niet genoeg, je moet alle barrières wegnemen."
Nagi heeft een opmerkelijk geboortecijfer van 2,95 per koppel, tegenover het landelijke gemiddelde van 1,3. Jarenlang experimenteren lokale beleidsmakers met verschillende programma's en subsidies om ouders te stimuleren meer kinderen te krijgen.
Financiële steun voor ouders
"Mama's en papa's kunnen voor 80 eurocent per jaar deelnemen aan opvoedcursussen en we hebben een flexibele opvang voor 2 euro per uur", vertelt Hiroko Kaihara, manager van het lokale opvoedcentrum. De hele gemeenschap wordt in de opvoeding betrokken, zo wordt gepensioneerde dorpsgenoten gevraagd om bij de opvang op te passen. "Ik hoor steeds vaker van ouders dat het hier makkelijk is om een tweede, derde of zelfs vierde kind te krijgen", zegt Kaihara.
Niet alleen de zorg voor jonge kinderen wordt ondersteund. "We helpen bij het zoeken van flexibel werk en geschikte huizen voor de ouders. Onderwijs kost bij je tweede kind de helft van het normale schoolgeld en vanaf je derde kind is het gratis", vertelt Moriyasu Eiji, beleidsmedewerker in Nagi.
Geen pasklare oplossing
"Het probleem met Nagi is dat het om een kleine gemeenschap gaat", zegt Inoue. "Het is moeilijk in te schatten of het in grote steden als Tokio en Osaka zou werken." In Japan ligt het geboortecijfer in de steden het laagst en op het platteland een stuk hoger. De laatste jaren zijn deze cijfers echter aan het nivelleren, jongeren trekken namelijk massaal naar de steden op zoek naar onderwijs en werk.
"Het is een landelijk probleem. Straks kunnen we onze ziekenhuizen en supermarkten niet meer openhouden, en kan zelfs de bus niet meer blijven rijden", zegt Oku. "Ik weet niet of ons model toe te passen is op grote schaal, maar als je klein begint moet het kunnen." "Het is het proberen waard", vult Eiji aan.
