In Tokio groeit de bevolking, maar dat heeft Japan liever niet
Het was wereldnieuws begin dit jaar: Tokio biedt mensen geld om te verhuizen. Gezinnen met kinderen kunnen bijna 30.000 euro ontvangen als ze de stad minimaal 5 jaar verlaten. De stad groeit namelijk uit zijn voegen terwijl de rest van het land leegloopt.
De gemeente hoopt met de nieuwe regeling minimaal 10.000 families aan te sporen om weg te gaan, maar uit recente migratiecijfers blijkt dat het slechts een druppel op een gloeiende plaat is.
Een vergelijkbare regeling bood inwoners sinds 2017 rond de 2000 euro per kind als ze de stad vrijwillig verlieten. Mensen die in aanmerking willen komen moeten buiten forensbereik van de stad gaan wonen, of bereid zijn uren te reizen naar werk.
Het eerste jaar dat deze regeling bestond, maakten slechts 71 families er gebruik van. In 2021 is dat aantal gestegen naar 1184 huishoudens. Zelfs nu het bedrag naar 7700 euro is gestegen is, is de animo niet groot.
Onrealistische verhuissubsidies
"Dit gaat niet werken", zegt Fumie Kumagai, professor emeritus aan Kyorin Universiteit in Tokio. "In de moderne Japanse geschiedenis zie je dat alles geconcentreerd is in het gebied rond Tokio. Het is het centrum van de politiek, de economie en de cultuur."
Veel mensen, dure woningen en corona: genoeg redenen voor Karl en Yuka om Tokio te verruilen voor het Japanse platteland. Dat deden ze dan ook. Toch was het leven daar te moeilijk voor ze. Ze besloten, samen met hun dochter, terug te verhuizen naar de miljoenenstad.
Uit recente cijfers blijkt nu dat de bevolking van de stad in 2022 met bijna vijftigduizend mensen is gegroeid, veel meer dan het voorgenomen doel van de verhuissubsidie.
Tokio telt meer dan 14 miljoen mensen. In 2013 waren dat er rond de 13 miljoen, en twintig jaar terug 12 miljoen. De stad groeit per decennium met een miljoen mensen, terwijl de totale bevolking van Japan met vergelijkbare snelheid daalt. Tijdens de coronapandemie was er een kortstondige bevolkingskrimp in de stad, maar die is weer omgeslagen in snelle groei. Experts noemen het demografische overconcentratie.
Provincies stromen leeg
Het probleem ligt niet alleen in Tokio. Elke dag forenzen er miljoenen mensen vanuit omliggende provincies naar de stad. De tien populairste gemeentes waar mensen naartoe verhuizen als ze Tokio al verlaten, liggen allemaal in deze regio. Bij elkaar opgeteld wonen er hier meer dan 33 miljoen.
Met iets minder dan 125 miljoen mensen betekent dat dat meer dan een kwart van de totale Japanse bevolking zich in dit gebied heeft gevestigd.
Tegelijk veroudert het Japanse platteland. In Tokio is minder dan een kwart van de inwoners ouder dan 65. Ter vergelijking: bijna 40 procent van de inwoners van de noordelijke provincie Akita, bekend vanwege zijn landbouw, is over die leeftijdsgrens.
Deze ontwikkeling gaat gepaard met lagere belastinginkomsten voor kleinere gemeentes, en stevige economische achteruitgang. Bedrijven, scholen en ziekenhuizen moeten gedwongen sluiten, wat op zijn beurt een stad of dorp weer minder aantrekkelijk maakt om naartoe te verhuizen.
Op afstand werken de oplossing?
Toch lijkt er licht aan het einde van de tunnel. In Japan bieden steeds meer bedrijven de optie aan om op afstand te werken. De gemeente Tokio hoopt dat dit mensen verleidt om de stad te verlaten. "Tijdens de pandemie zijn inderdaad meer mensen hybride gaan werken, maar dit heeft helaas niet geleid tot hogere migratie naar het platteland", zegt Kumagai.
Werk en scholing zijn moeilijk te vinden buiten de stad. "Jongeren verlaten het platteland op zoek naar onderwijs, en blijven daarna werken in de grote steden zodra ze zijn afgestudeerd", verklaart Kumagai. Daardoor concentreert werkgelegenheid zich ook steeds meer in de grote steden. "Je hebt nu hele gebieden in Japan waar meer dan de helft van de bevolking ouder is dan 65."
Ook voordelen
Toch biedt het platteland ook voordelen. De huurprijzen en kosten van levensonderhoud in Tokio liggen hoog, daarom kan het voordelig zijn om een kind op te voeden buiten de stad: "Het is goedkoper, je hebt meer ruimte en een groenere omgeving", zegt Kumagai.
Maar voor Japanse ouders is het een keuze tussen geld besparen, of werk kunnen vinden en toegang tot goede scholen en zorg voor hun kinderen. Dat probleem wordt niet opgelost met de verhuissubsidie, en daarom lijkt er voorlopig geen einde te komen aan de groei van Tokio.