Studie: patiënten met uitgezaaide kanker profiteren niet altijd van nieuwe medicijnen
Patiënten met uitgezaaide kanker profiteren lang niet allemaal van dure, nieuwe medicijnen. Dat komt naar voren uit een Nederlandse studie op basis van cijfers van het Integraal Kankercentrum Nederland (IKNL). Gemiddeld genomen is de levensduur van die groep patiënten wel iets langer dan 25 jaar geleden, maar het verschil tussen tumorsoorten is groot.
De afgelopen decennia zijn er meer dan tachtig, vaak prijzige, geneesmiddelen tegen kanker bij gekomen. De zogeheten overlevingswinst die die medicijnen opleveren is niet altijd even groot, concluderen de onderzoekers. Zij spreken van een "bescheiden toename van overleving". Ook is de werking van geneesmiddelen in de onderzoeksfase soms veelbelovender dan in de praktijk.
De onderzoekers keken naar hoeveel procent van de patiënten een jaar en vijf jaar na de diagnose uitgezaaide kanker nog in leven is. Daarbij is de periode 1989-1993 vergeleken met de periode 2014-2018. De Volkskrant schrijft over de resultaten van de studie, die zijn gepubliceerd in het vakblad Journal of the National Cancer Institute. In het buitenland waren eerder onderzoeken met vergelijkbare uitkomsten.
Zeldzame vormen
Bij twee zeldzame vormen van kanker (NET en GIST) in het maag-darmkanaal is de meeste winst geboekt. Bij kankersoorten die veel vaker voorkomen lijken vooral patiënten met borstkanker en prostaatkanker baat te hebben bij de nieuwe medicijnen.
Zo was in de tweede onderzoeksperiode 32 procent van het aantal mensen met uitgezaaide borstkanker vijf jaar na de diagnose nog in leven. In de eerste periode, van 1989 tot 1993, was dat nog 14 procent. In de tussentijd werden er zeventien nieuwe geneesmiddelen geïntroduceerd.
Minder winst
Voor de meest voorkomende vorm van longkanker kwamen negentien nieuwe medicijnen op de markt, maar daar was de extra levensduur veel beperkter. Het aantal patiënten dat na vijf jaar nog in leven is, steeg sinds de jaren 90 van 1 naar 7 procent. Ook bij darmkanker, maagkanker en alvleesklierkanker is de overlevingswinst veel beperkter.
De hoge prijs van een nieuw medicijn tegen een bepaalde vorm van borstkanker is voor zorgminister Kuipers reden om die niet op te nemen in het basispakket. De gezondheidswinst van het medicijn Trodelvy weegt niet op tegen de hoge prijs, vindt hij.
Jaarlijks zouden naar verwachting 139 patiënten worden behandeld met het middel, dat dan 68.707 euro per persoon zou kosten. Patiënten met de zogeheten triple-negatieve borstkanker leven door het middel gemiddeld ruim vijf maanden langer, maar worden niet meer beter.
Ingewikkelde afweging
Die paar maanden kunnen voor een individuele patiënt wel van groot belang zijn, zegt onderzoeker Sabine Siesling in het NOS Radio 1 Journaal. Zij is hoogleraar Kankerzorg op Maat aan de Universiteit Twente en verbonden aan het IKNL. "Maar we moeten wel de zorg overeind houden met de financiële middelen die we hebben. Dat is een ingewikkelde afweging."
Bovendien werkt een medicijn in de praktijk in lang niet alle gevallen even goed als in de onderzoeksfase. Siesling: "Aan die onderzoeken mogen bijvoorbeeld geen ouderen of mensen met bijkomende ziekten meedoen. Die krijgen zo'n geneesmiddel in de praktijk soms wel toegediend."
Bij het onderzoek moet worden aangetekend dat sommige behandelingen meer zijn gericht op het verminderen van klachten en minder op het verlengen van leven. Er is niet gekeken naar cijfers vanaf 2018. De afgelopen vijf jaar kan de effectiviteit van medicijnen verder zijn verbeterd.
Ook is geen onderzoek gedaan naar een direct verband tussen geneesmiddelen en individuele patiënten. Daar wordt in andere studies verder op in gegaan, aldus het Integraal Kankercentrum.
