Topberaad kabinet vanavond met financieel assistenten
Premier Rutte en de vicepremiers Kaag, Hoekstra en Schouten nemen vanavond 'secondanten' van hun eigen partij mee naar het overleg over de gevolgen van de uitslag van de Provinciale Statenverkiezingen. Opvallend is dat de stikstofministers Van der Wal (VVD) en Adema (ChristenUnie) daar niet bij zijn, terwijl een groot deel van de discussie waarschijnlijk over het stikstofbeleid gaat.
Rutte vormt een team met minister Harbers (Infrastructuur en Waterstaat). D66-vicepremier Kaag neemt staatssecretaris Vijlbrief (Mijnbouw) mee, terwijl CDA'er Hoekstra voor staatssecretaris Van Rij (Fiscaliteit) heeft gekozen. De financieel assistent van CU-vicepremier Schouten is staatssecretaris Van Ooijen (Welzijn).
Op tafel ligt de vraag hoe het kabinet verder kan met een geloofwaardig verhaal. Bij de verkiezingen van 15 maart leden de vier coalitiepartijen allemaal verlies, en het vertrouwen in het kabinet lijkt bij de kiezers lager dan ooit.
Premier Rutte blikte gisteren vooruit op het beraad. "We zien in toenemende mate in dit kleine land dat er ook grote verschillen zijn. Dat moeten we onder ogen zien en daar gaan we morgen over praten", zei hij op een gezamenlijke persconferentie met de Duitse bondskanselier Scholz, die Nederland bezocht.
Hij verwees naar het bezoek dat hij gisterochtend aan Groningen bracht. Daarbij vroegen mensen niet alleen aandacht voor de afhandeling van de aardbevingsschade, maar ook voor zaken als het openbaar vervoer op het platteland en de aanwezigheid van voldoende scholen.
Rutte gisteren over zijn gesprekken in Groningen:
"De modellen waarmee we geld verdelen in ons land houden weinig rekening met het feit dat er ook dunbevolkte gebieden zijn", is de conclusie van de premier. "Ik zeg niet dat dat het enige antwoord is op de verkiezingsuitslag, maar het is wel een aspect."
Bij de Statenverkiezingen werd BBB in alle provincies in één klap de grootste. De partij van Caroline van der Plas voerde vooral campagne met verzet tegen het stikstofbeleid.
Maar bij het topberaad van vanavond op het Torentje nemen Rutte en de vicepremiers dus vooral secondanten met een financiële achtergrond mee. Zo was VVD'er Harbers jarenlang financieel woordvoerder in de fractie en was D66'er Vijlbrief staatssecretaris op het ministerie van Financiën.
Daarmee heeft het overleg iets weg van formatieonderhandelingen. Ook bij de vorming van het huidige kabinet namen de onderhandelaars secondanten mee met verstand van financiën.
Geloofwaardigheid Van der Wal
Na de voor de coalitie dramatische stembusuitslag drong het CDA (dat het grootste verlies leed) als eerste aan op aanpassing van het beleid. "Het signaal van de kiezer is duidelijk, daar moeten we iets mee", waren de woorden van CDA-leider Hoekstra. En stikstof is een van de belangrijkste dossiers waarop iets moet gebeuren. Sinds de verkiezingen is er volgens de partij een "nieuwe politieke realiteit".
Maar ook bij de VVD wordt nagedacht over een koerswijziging. Er moet "beter geluisterd" worden naar de kiezer, en dat betekent een 'rechtser' beleid, zo is te horen binnen de fractie. Ook bij de achterban gaan er geluiden op om nu vaker over rechts te gaan in plaats van over links.
Voor stikstof zou dat betekenen dat 2030 als deadline voor de halvering van de uitstoot niet in de wet komt. En dat onteigenen van boeren van tafel gaat.
Als die aanpassing er inderdaad komt, zo is te horen bij een aantal fractieleden van de VVD, dan zou het voor minister van der Wal moeilijk worden om zo'n koerswijziging te verdedigen. Zij heeft het beleid tot nu toe met grote stelligheid verdedigd. Het zou niet geloofwaardig zijn als zij nieuw beleid zou uitdragen, zo klinkt het.
Ook koerswijziging asiel?
Hetzelfde is te horen over asiel. De spreidingswet die VVD-staatssecretaris Van der Burg verdedigt, is afgelopen winter na veel verzet door de VVD fractie gesteund. Gemeenten moeten daardoor makkelijker gedwongen kunnen worden om een azc te huisvesten.
Maar na de verkiezingsuitslag vraagt men zich binnen de partij af of de wet nog wel moet worden gesteund. En dus wordt er ook op het onderwerp asiel een VVD-bewindspersoon geconfronteerd met een deel van de achterban die het toch echt liever anders ziet, en zich daarin gesteund voelt door de verkiezingsuitslag.
D66 heeft op het eerste gezicht minder behoefte aan grote veranderingen. Wat betreft stikstof en asiel benadrukt de partij keer op keer de bestaande afspraken in het regeerakkoord Fractievoorzitter Paternotte zei dat het beleid bij een beetje tegenwind niet direct moet worden aangepast.
Zijn partijleider Kaag wil vanavond wegblijven bij details en het gesprek over de verkiezingsuitslag vooral verbreden. Daarbij moet het dan gaan over waar de onvrede precies vandaan komt. Ze wil dan niet alleen kijken naar stikstof, maar ook naar de aardbevingen in Groningen en de toeslagenaffaire.
Landbouwakkoord
De kleinste regeringspartij, de ChristenUnie, zegt met beide kanten in de discussie mee te voelen. De verwachting is dat vicepremier Schouten vandaag meer aandacht zal vragen voor het Landbouwakkoord dat 'haar' minister Adema met de agrarische sector wil sluiten.
De ChristenUnie ziet dat als "een eerste stap" om eruit te komen. Het Landbouwakkoord moet leiden tot een duurzamere agrarische sector. Adema wil daar miljarden euro's insteken, maar daarover is nog veel discussie in het kabinet.
Alle betrokkenen zijn het erover eens dat het beraad van vandaag niet het laatste zal zijn. Doorbraken worden dan ook niet verwacht.
