Wat wil BBB? Het is dé vraag die Den Haag bezighoudt na de monsterzege van de partij. BBB verwacht veel van innovatie in de landbouwsector, een versnelde halvering van de stikstofuitstoot in 2030 is onnodig, het verplicht uitkopen van boeren een no-go en op termijn wil de partij het aantal Natura-2000-gebieden halveren.
Ambities en plannen genoeg, waarvoor de partij ook al een concreet voorstel heeft gedaan: samen met JA21 kwam de partij eind vorig jaar met de initiatiefnota 'Snel weg uit de stikstofcrisis'. Gaat Nederland met deze plannen snel van het slot af? En hoe staat het met de juridische mogelijkheden?
Nieuwsuur legt de drie concrete wetswijzigingen voor aan drie deskundigen: Stikstofhoogleraar Jan Willem Erisman, emeritus-hoogleraar Milieusysteemanalyse Leen Hordijk en advocaat bestuurs- en omgevingsrecht Christine Visser.
De grenswaarde die nu gebruikt wordt om vast te stellen hoeveel stikstof de natuur aankan, de zogeheten kritische depositiewaarde, is te veel een doel.
Jan Willem Erisman: "De kritische depositiewaarde kan inderdaad uit de wet. Dat is mogelijk, maar dan moet er een alternatief voor zijn waarmee je beleid voert en kunt voldoen aan de Europese verplichtingen. Er zijn zoveel sectoren die bijdragen aan de stikstofneerslag: de landbouw, industrie en het buitenland. Dat wil je allemaal met beleid naar beneden brengen, maar dan moet je wel een bepaalde maat hebben voor de draagkracht van de natuur."
Christine Visser: "Het schrappen van die waarde uit de wet geeft geen verruiming van de mogelijkheden. Het zorgt er op zichzelf niet voor dat de natuurgebieden in een betere staat komen en dat is nodig om de stikstofproblematiek op te lossen."
Leen Hordijk: "De rekenmethode is eigenlijk wetenschappelijk onverantwoord. We weten niet heel nauwkeurig hoeveel uitstoot er is van boerenbedrijven of van bijvoorbeeld Tata Steel. De precisie die je nodig hebt voor een hectare grond kan niet door het model geleverd worden."
De drempelwaarde van 0,005 mol per hectare per jaar is te streng en moet worden verhoogd naar 1 mol per hectare per jaar, mits de stikstofdepositie in het gebied de afgelopen 12 maanden is afgenomen.
Leen Hordijk: "Dat vind ik uit optiek van precisie in de berekeningen een goede stap. Als tegelijkertijd het beleid van de overheid op een andere manier - met normen en emissiebeperkingen - ervoor zorgt dat het totaal omlaag gaat."
Jan Willem Erisman: "Je zou het kunnen vergelijken met een emmer water die tot de rand toe vol zit met water, in dit geval stikstof. Iedere kleine druppel die je erbij doet, laat die emmer overstromen. Eerst moet je zorgen dat je een deel van de emmer leeg kan gooien, zodat je weer ruimte krijgt om langzaam maar zeker een aantal druppels toe te voegen. Dan gaat het erom: hoe ver kun je de emmer leeggooien? Dat moet fors zijn, wil je de 'druppels' weer toestaan. Het niveau moet hetzelfde blijven."
Christine Visser: "Ik ben een voorstander van het introduceren van een drempelwaarde. Alleen is dat op dit moment juridisch niet houdbaar. Dat hebben we geprobeerd met het Programma Aanpak Stikstof (PAS). Daarvan heeft de rechter gezegd: zolang niet is geborgd dat de natuur in een goede staat komt te verkeren, en je daar ook echt de maatregelen voor hebt bedacht, tot dat moment kun je geen drempelwaarde instellen."
Het begrip 'stikstof' moet worden vervangen door 'ammoniak en stikstof', waarbij die laatste verwijst naar stikstofoxiden (NOx).
Ammoniak is wat vooral door de landbouw wordt uitgestoten en als stikstof neer kan slaan op de natuur. Stikstofoxiden komen vooral vanuit de industrie. BBB wil een duidelijker onderscheid tussen die twee.
Jan Willem Erisman: "Je moet niet landbouw verantwoordelijk maken voor buitenlands beleid of industriebeleid. Je kan op deze manier het beleid beter scheiden. Dus ik denk dat het een goede manier is: zo wordt iedereen verantwoordelijk voor zijn eigen reductie. De landbouw moet eerst zijn eigen reductie naar beneden brengen, voordat ze weer een kleine bijdrage mogen toevoegen aan de depositie van stikstof."
Christine Visser: "Ik zie niet goed in de nota zelf wat dat voor oplossend effect zal hebben. Het is correct dat deze twee stoffen een verschillend effect hebben, ook voor de verspreiding. Maar het opnemen van een onderscheid daarvoor in de wet voegt niets toe."
Leen Hordijk: "Het is ingewikkeld: aan de ene kant gaat het om ammoniak en stikstof. En dat zijn twee verschillende sectoren. Ik kan me voorstellen dat het moeilijk is om daar wetgeving bij te maken. Als de Kamer zou besluiten een deel van de voorstellen van de BBB te volgen, dan hebben ze nog wel een flinke klus."
Kwaliteit van natuur
De belofte van BBB en JA21 om 'snel' uit de stikstofcrisis te komen, lijkt volgens de experts met deze plannen niet te lukken. "Ze lossen het probleem zelf niet op. Het instellen van een drempelwaarde kan er toe leiden dat we op korte termijn vergunningen afgeven die achteraf allemaal onderuit gaan als een rechter zegt dat ze in strijd zijn met Europese regels. Dan zijn we verder van huis", zegt Visser.
"Zolang je geen succesvol stikstofbeleid voert dat ook daadwerkelijk een reductie laat zien, kun je niet naar méér stikstof", zegt Erisman. "Er wordt nu wel gekeken of het mogelijk is om de kritische depositiewaarde (de hoeveelheid stikstof voordat er schade ontstaat aan de natuur) uit de wet te halen. En of we dan nog steeds aan de Europese Unie kunnen garanderen dat we de kwaliteit van die natuur in stand houden."
De minister reageert binnenkort op het initiatiefvoorstel.
