Operatiekamers liggen morgen stil: personeel en ziekenhuizen in impasse
In 64 ziekenhuizen liggen morgen de operatiekamers stil voor planbare zorg vanwege acties voor een betere cao. Er wordt dan enkel nog spoedeisende zorg verleend. De vakbonden en werkgeversorganisatie NVZ zitten in een hardnekkige impasse in hun conflict over loonsverhogingen. Hebben de acties wel zin en waarom lijkt er geen oplossing voorhanden? Vier vragen en antwoorden.
Zijn ziekenhuizen bereid een loonsverhoging te overwegen?
Ziekenhuiskoepel NVZ is het met de bonden eens dat ziekenhuispersoneel een beter salaris verdient. Op dit moment ligt een bod van 13 procent loonsverhoging op tafel, uitgesmeerd over twee jaar: 5 procent nu, 5 procent aan het eind van dit jaar en nog eens 3 procent in 2024.
Voor de vakbonden is dit bod niet goed genoeg. "Op zich is de 10 procent verhoging voor dit jaar mooi", zegt FNV-bestuurder Elise Merlijn. "Het is alleen niet genoeg dat die verhoging verspreid over het jaar is. We hebben nú een inkomensverbetering voor het personeel nodig. Mensen redden het anders niet. En met die 3 procent erbij in 2024 zul je de inflatie dan niet goed compenseren."
Waarom willen de ziekenhuizen de loonsverhoging voor 2023 niet in één keer doorvoeren?
Sommige ziekenhuizen zijn financieel niet sterk genoeg om in één klap de uitgaven met miljoenen te verhogen. Met name middelgrote en kleine ziekenhuizen zijn volgens consultants als BDO en KPMG niet bij machte om zo'n last te dragen.
Want andere kosten zijn eveneens sterk gestegen, mede door de oorlog in Oekraïne. "We hebben ook te maken met hogere inkoopkosten, hoge inflatie en hoge energiekosten", zegt Marjolein Tasche, bestuursvoorzitter van het Franciscus Gasthuis en Vlietland.
Daar komt nog bij dat de ziekenhuizen grote investeringen hebben toegezegd aan zorgminister Kuipers. Die zijn nodig om in het kader van het recent gesloten Integraal Zorg Akkoord het zorgsysteem te hervormen. In combinatie met een extra verhoging van de lonen wordt het wel erg krap.
Het is "een duivels dilemma", zegt Tasche, die ook vicevoorzitter van zorgwerkgeversorganisastie NVZ is. "We kunnen ons geld maar één keer uitgeven. En we willen ook investeren in nieuwe apparatuur en opleidingen voor onze mensen om zo klaar te zijn voor digitale zorg en innovaties."
Voert het personeel alleen actie voor meer loon of is er meer aan de hand?
De hoogte van het salaris speelt een belangrijke rol. Door de hoge inflatie is het nog moeilijker geworden om rond te komen. Dat geldt zeker voor het startsalaris voor een gediplomeerde verpleegkundige op mbo-niveau van ongeveer 2300 euro bruto per maand. Ook het gemiddelde salaris voor deze beroepsgroep, ruim 3400 euro bruto, is volgens de bonden niet altijd toereikend.
Een gespecialiseerde hbo-verpleegkundige kan ruim 4300 euro per maand verdienen. Maar geld is niet het enige dat telt. Als beroepsgroep zijn verpleegkundigen een belangrijk fundament van ziekenhuizen, maar ze vinden dat ze te weinig inspraak hebben, bijvoorbeeld bij de verdeling van diensten.
Sinds de coronapandemie is het personeelstekort in de zorg sterk toegenomen, waardoor zorgverleners vaker extra diensten draaien. De ziekenhuizen willen de vergoedingen hiervoor versoberen.
"Er staat dus niet zoveel tegenover de flexibiliteit die ziekenhuisdirecties zo belangrijk vinden", zegt Marlies Kraak, gespecialiseerd verpleegkundige in het Franciscus Gasthuis en Vlietland in Rotterdam en Schiedam. "Zo wordt het wel erg onaantrekkelijk om in de zorg te werken. Als je 's nachts, in de weekenden en op feestdagen moet werken. maar er geen beloning tegenover staat."
Een vicieuze cirkel is het gevolg, aldus Kraak. Meer mensen vertrekken terwijl er minder voor terugkomen. De werkdruk zal alleen maar toenemen. "Een beter loon is dan het minste wat je kunt doen. En wellicht een eerste stap op die neerwaartse spiraal te doorbreken."
Is een einde aan de impasse in zicht?
Waarschijnlijk niet. De NVZ houdt vol dat 10 procent loonsverhoging in één keer te veel is. Het is volgens de koepel mogelijk om de impasse te doorbreken als het ministerie van Volksgezondheid (VWS) en de zorgverzekeraars financieel bijspringen. Die hebben echter laten weten dat ze daartoe niet bereid zijn. Ziekenhuizen ontvangen al aanzienlijke bedragen van de overheid omdat de arbeidskosten worden geïndexeerd. Dat vindt VWS momenteel voldoende.
Volgens NVZ-voorzitter Ad Melkert is het voorbestaan van het Integraal Zorg Akkoord in gevaar als de lonen in één keer met 10 procent omhoog gaan en de ziekenhuizen er geen extra geld bijkrijgen.
FNV-bestuurder Merlijn stelt dat investeringen in nieuwbouw en apparatuur wel even kunnen wachten. "Kies nou eens voor je mensen en investeer in hen. Uiteindelijk zijn zij degenen die aan het bed staan en het werk doen. Zonder hen ligt de uitvoer van zorgakkoord pas echt op zijn gat."
Als de NVZ niet gaat bewegen, zullen de bonden in overleg gaan met de werknemers over meerdere actiedagen waarbij alleen spoedeisende hulp wordt verleend. "En dan zullen we waarschijnlijk in nog meer ziekenhuizen actievoeren."
