Frontex voor het eerst voor de rechter om pushback: 'Niet als mensen behandeld'

• Fiorella Opromolla

  redacteur Buitenland

• Miral de Bruijne

  redacteur Buitenland

Het Europese grensbewakingsagentschap Frontex staat voor het eerst voor de Europese rechter in Luxemburg voor het illegaal terugsturen van vluchtelingen, de zogenoemde 'pushbacks'. Een Syrisch gezin, bijgestaan door Nederlandse advocaten, spande een zaak aan tegen het EU-agentschap. "Frontex heeft ons niet als mensen behandeld", vertelt vader Ali* aan de NOS. Het gezin eist een schadevergoeding.

Ali en z'n vrouw hebben vier kinderen, die tussen de 1 en 7 jaar oud waren toen het gezin op de vlucht sloeg. "De oorlog brak uit en we wilden geen kant kiezen. We hebben onze bezittingen achtergelaten en zijn vertrokken", zegt Ali. Ze vluchtten eerst naar Noord-Irak, om vervolgens in 2016 via Turkije naar Europa te gaan. "We wilden een toekomst voor onze kinderen creëren. Ons leven was verwoest, maar we gunden onze kinderen een toekomst."

De vader vertelt dat ze vanuit Turkije onderweg naar Italië in de problemen raakten op zee. "De boot begon enorm te schommelen en ik ben binnen gaan zitten met m'n kinderen. Ik dacht dat onze laatste dagen geteld waren."

Uiteindelijk komt er hulp, waarna ze naar het Griekse eiland Leros worden gebracht. Daar horen ze dat ze naar Athene zullen vliegen.

Eenmaal op het vliegveld wordt het gezin uit elkaar gehaald. Ook de kinderen, onder wie de zoon die nog borstvoeding krijgt, wordt van z'n moeder gescheiden. Er is veel beveiliging en praten mag niet, vertelt Ali. Eenmaal aangekomen weten ze niet wat ze zien. "Ik keek om me heen en zag de Turkse vlag. Ik was in shock. We waren weer terug in Turkije."

Het gezin moet vervolgens naar een opvangkamp. Ze proberen nog een keer Turkije te verlaten, maar dat mislukt. Uit angst om teruggestuurd te worden naar Syrië, gaan ze terug naar Noord-Irak.

Deze zaak is uniek, zegt Myrthe Wijnkoop, migratierechtdeskundige bij Instituut Clingendael. "De meeste slachtoffers van pushbacks verblijven niet meer in Europa, maar in landen daaromheen of in transitlanden. Dus de contacten met rechtshulpverlening of organisaties die het gezin kunnen helpen, zijn niet eenvoudig te leggen." Daarnaast is het complex om Frontex aan te klagen. "Een procedure aanspannen bij het hof in Luxemburg is heel ingewikkeld. Er zijn hele hoge bewijsdrempels."

Advocaat Lisa-Marie Komp staat de familie bij. "Frontex is verplicht om toe te zien op de naleving van mensenrechten op alle missies waar ze lidstaten ondersteunen. Dat hebben ze niet gedaan, want ze hebben samen met Griekenland mensen teruggebracht naar Turkije. Je mag mensen niet zomaar van straat plukken en terugbrengen naar een ander land. Een rechter hoort te oordelen over uitzetting."

Vluchtelingen die in de Europese Unie aankomen hebben het recht om asiel aan te vragen. Ook dit gezin deed dat. Komp: "Dan hoort zo'n aanvraag behandeld te worden. In dit geval was het aannemelijk dat ze asiel zouden krijgen en in Griekenland hadden mogen blijven. Maar daar is het niet van gekomen."

"Deze zaak is groter dan dit gezin. We hebben de afgelopen jaren vaker berichten gelezen over pushbacks en heel veel mensen zijn daar het slachtoffer van geworden. Het is belangrijk dat de rechter vastlegt dat Frontex zich aan de regels moet houden", aldus Komp.

Het gezin woont nu dus weer in Noord-Irak, nog altijd hopend op een leven in Europa. Ali: "Ik wilde mijn kinderen naar een veilige plek brengen om een beter leven te krijgen dan dat wat we nu hebben. Maar dat is niet gebeurd, want er zijn mensen die zich niet aan de regels hebben gehouden. De instanties die met vluchtelingen dealen zouden gecontroleerd moeten worden, maar dat gebeurt niet. Er worden wetten overtreden en wij zijn daar de dupe van."

Naar verwachting doet de Europese rechter binnen een paar maanden uitspraak.