Een internationaal opererend mensensmokkelnetwerk heeft volgens het Nederlandse Openbaar Ministerie in Libië wreedheden begaan tegen duizenden Eritrese migranten. Die werden opgesloten en mishandeld, waarbij hun familieleden werden afgeperst om losgeld te betalen. Honderden van de slachtoffers wonen nu in Nederland. Door 191 getuigen is hierover een verklaring afgelegd bij het Nederlandse OM.
Nieuwsuur sprak de afgelopen weken met verschillende Eritreeërs die slachtoffer zijn geworden van de smokkelaars en maanden zijn vastgehouden op boerderijen rondom de stad Bani Walid in Libië. Het bestaan van de gevangenissen is geverifieerd aan de hand van beschrijvingen, tekeningen en satellietbeelden.
In deze video laten we je zien wat er in de gevangenissen gebeurt en welk systeem erachter zit:
"Op de compound waren drie grote loodsen, met meer dan 2000 mensen in iedere loods", zegt een van de slachtoffers. Ze willen alleen anoniem hun verhaal doen, uit angst voor represailles van het regime of mensensmokkelaars tegen familieleden in Eritrea. "Sommigen slapen 's nachts en anderen overdag, want er is niet genoeg plaats voor iedereen om tegelijk te slapen."
Slachtoffers zeggen te zijn geslagen met stokken en tuinslangen. Er is videomateriaal waarop deze mishandelingen te zien zijn. Vrouwelijke migranten werden door smokkelaars uit de loodsen meegenomen om verkracht te worden. "Ze deden heel erge dingen met de vrouwen, soms werd het ook gefilmd", zegt een van de slachtoffers.
De mensen met wie Nieuwsuur heeft gesproken zijn geen getuigen in de strafzaak die tegen enkele verdachten is aangespannen.
Crimineel verdienmodel
Familieleden van de migranten in Nederland werden door de smokkelaars gebeld om losgeld te betalen. Volgens het OM zijn hiermee miljoenen euro's verdiend. "We zien dat er een uitbuitingsysteem is bedacht, een crimineel verdienmodel waarbij mensen als handelswaar worden gezien", zegt persofficier Gerben Wilbrink van het Landelijk Parket.
Het OM is sinds 2018 bezig om het netwerk in kaart te brengen en vervolgt nu twee kopstukken. Ze zijn aangeklaagd voor deelname aan een criminele organisatie, zware mishandeling en mensenhandel.
Een van de twee is de Eritreeër Tewelde G., die bekendstaat onder de naam Walid. Hij zit gevangen in Nederland na te zijn uitgeleverd uit Ethiopië. De andere hoofdverdachte is Kidane Zekarias H., een Eritreeër die sinds 2021 op de Nederlandse opsporingslijst staat en eerder uit Ethiopië ontsnapte. Hij zit nog vast in Dubai.
Ook vijf andere personen die worden gezien als 'geldhalers' zijn inmiddels gearresteerd. Zij zijn volgens het OM verantwoordelijk voor het ophalen van het losgeld. Het netwerk wordt ervan verdacht in verschillende landen in totaal duizenden slachtoffers te hebben gemaakt. "Het is ons doel om het hele netwerk te verstoren en op te heffen", zegt Wilbrink van het OM.
Het Eritrese regime is volgens Eritrea-kenner Mirjam van Reisen (Tilburg University) betrokken bij het mensensmokkelnetwerk en bij de afpersing in Nederland. Ze noemt het een "gesloten systeem" waarbij de mensensmokkelaars samenwerken met tussenpersonen in Nederland die aan het regime zijn gelinkt.
"Slachtoffers worden in Libië gedwongen om aan de telefoon te praten met hun Eritrese familieleden terwijl ze worden gemarteld. Er volgt dan een instructie om losgeld te betalen, tussenpersonen van het regime innen vervolgens dat geld", zegt Van Reisen. Ze sprak met haar onderzoeksgroep honderden vluchtelingen, dissidenten en smokkelaars.
Volgens Van Reisen bezochten ambassademedewerkers van het regime locaties in Libië waar de mensenhandel plaatsvindt. Ook zou een belangrijk lid van het smokkelnetwerk nu werken voor de Eritrese geheime dienst. De losgeldbetalingen worden gedaan via een alternatief financieel systeem dat wordt gecontroleerd door het regime, zegt Van Reisen.
Volgens het OM ervaren Eritreeërs in Nederland angst voor het regime en voor de smokkelaars. Op de vraag of er concrete aanwijzingen zijn voor betrokkenheid van het Eritrese regime bij het mensensmokkelnetwerk wil het OM niet ingaan. "Op dit moment kunnen we daar niets over zeggen", zegt persofficier Wilbrink.
Ambassade Eritrea: verzonnen aantijgingen
De ambassade van Eritrea in Den Haag reageert schriftelijk op een verzoek om een reactie: "De ambassade van Eritrea verwerpt nadrukkelijk de verzonnen aantijgingen tegen de Eritrese regering door deze zogenaamde onderzoekers van Tilburg University." De ambassade schrijft verder "volledig achter juridische stappen van het Nederlandse OM tegen mensensmokkelaars te staan". Lees hier de volledige reactie.
Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken zegt bekend te zijn met het onderzoek van Van Reisen en vindt dat er "sterke aanwijzingen zijn dat mensenhandel plaatsvindt onder bescherming van de Eritrese machthebbers". Op mogelijke betrokkenheid van het regime bij het specifieke smokkelnetwerk dat nu wordt vervolgd en de losgeldbetalingen wil het ministerie niet ingaan.
De advocaat van Walid laat weten dat zij en haar cliënt het nu niet opportuun vinden om te reageren.
