Topman energiebedrijf Zuid-Afrika klapt uit de school over corruptie

• Jorien Leendertse

Terwijl de Zuid-Afrikanen tien uur per dag zonder stroom zitten, beschuldigt de topman het Zuid-Afrikaanse energiebedrijf Eskom van corruptie en wandaden. Ook is hij per direct vertrokken als bestuursvoorzitter, na een onthullend tv-interview eerder deze week. De parlementaire commissie stelt nu een onderzoek in naar zijn beschuldigingen.

In het interview van een uur deed topman André de Ruyter een boekje open over hoe regeringspartij ANC en andere regeringsleiders een aandeel zouden hebben in de corruptie binnen het energiebedrijf. Hij zegt dat het ANC Eskom als melkkoe gebruikt, terwijl de energievoorziening is verouderd. Kolencentrales gaan kapot en niet alleen door de veroudering, maar ook door sabotage, aldus De Ruyter. Door een onderdeel stuk te maken, zouden de reparatiebedrijven die een contract hebben met Eskom geld verdienen.

Het ANC zegt dat de beweringen onzin zijn en dat De Ruyter wrok koestert omdat hij Eskom niet op orde heeft gekregen. Ze eisen harde bewijzen voor wat ze valse beweringen noemen. Hij krijgt tien dagen om met bewijzen te komen, anders volgen juridische stappen.

Miljoenen 'afgepakt'

Ook vertelde De Ruyter, die drie jaar ceo van het bedrijf was, dat vier kartels maandelijks ruim 50 miljoen euro van Eskom afhandig maken. De schulden van Eskom zouden zijn opgelopen tot zo'n 25 miljard euro. Gisteren kondigde de minister van Financiën aan dat de regering een groot deel van de schuld van Eskom overneemt en 13,2 miljard euro in het bedrijf steekt.

24 uur na het interview heeft de raad van bestuur De Ruyter per direct uit zijn functie ontheven. De topman had in december al aangekondigd dat hij eind maart uit dienst zou treden. Kort na die aankondiging, werd hij vergiftigd. Hij had een kop koffie gedronken waar vermoedelijk cyanide in was gedaan. Hij overleefde door snel handelen van artsen. De topman zou hebben gezegd het land even te willen verlaten, voor zijn eigen gezondheid.

Volgens Harry Wels van het Afrika-Studiecentrum in Leiden is Eskom slechts een van de staatsbedrijven die te maken hebben met corruptie. "Treinvervoerder Transnet, dat verantwoordelijk is voor het spoor, ligt grotendeels stil. South African Airways bestaat ook bijna niet meer. Het heeft desastreuze gevolgen."

Noodtoestand

Begin deze maand riep de Zuid-Afrikaanse president Ramaphosa de noodtoestand uit vanwege de energietekorten. Eskom voorziet meer dan 90 procent van de huishoudens in Zuid-Afrika van stroom. De energietekorten vormen volgens hem een gevaar voor de economie en het sociale leven.

Steeds meer bedrijven trekken weg uit Zuid-Afrika, investeringen gaan niet door, projecten vertragen, en dat levert problemen op. De groei van het bruto binnenlands product vertraagt en is nu lager dan de groei van de bevolking. De grootste economie van Afrika wordt armer. "Het past in beelden die je ziet van mensen die Zuid-Afrika proberen te verlaten als ze het kunnen opbrengen", zegt Wels.

Vertrouwen

Wat het doet met het vertrouwen in de regeringspartij ANC zal blijken tijdens de verkiezingen in 2024. "Ik denk dat heel veel mensen die het ANC een warm hart toedragen en de apartheid met hen hebben bestreden, nu enigszins gefrustreerd zijn in hun hoop op een beter Zuid-Afrika. Mensen zien Zuid-Afrika als een leeglopende band. Straks sta je op een voertuig waarvan alle banden plat zijn."