'Vasten wint aan populariteit, maar vaak buiten de kerk om'

Voor veel carnavalsvierders was het vanochtend een katerige ochtend, maar traditioneel is de woensdag na carnaval, Aswoensdag, het begin voor katholieken van de vastentijd. En steeds meer mensen doen daar weer aan mee, zij het niet altijd uit geloofsovertuiging.

Jochem Oor, de Nederlandse projectleider van de Wereldjongerendagen, neemt de vastentijd serieus. Als wijnliefhebber laat hij de alcohol doordeweeks staan en ook de maaltijden zijn wat schraler, behalve op zondag, dan mag het wel. Maar het gaat hem vooral om de spirituele dimensie. "Je moet het niet doen om de regeltjes te volgen. Ik zoek het in de verstilling. Ik ben best een muziekliefhebber maar in deze periode is dat ook even wat minder. Daarmee maak je ruimte in je hoofd, als voorbereiding op Pasen."

Hij ziet ook onder katholieke jongeren meer animo voor het vasten, al is dat niet per se op de traditionele manier. "Niet omdat hun grootouders het ook deden. Je ziet dat ze het zelf zoeken, bijvoorbeeld door wat minder sociale media te gebruiken, dat kom ik best regelmatig tegen. Zelfs jongeren die laten weten dat ze van dan tot dan even afwezig zijn. Dat is voor hen best een groot offer."

Volgens Frank Bosman, cultuurtheoloog aan de Tilburg University, wordt vasten steeds populairder, maar wel steeds vaker buiten de kerk om. "Er zijn nog steeds Rooms-katholieken die zich aan die 40 dagen vasten houden. We weten natuurlijk allemaal dat dat er langzamerhand minder worden vanwege de secularisatie", legt hij uit in het NOS Radio 1 Journaal.

Veel mensen zien het idee van vasten, jezelf een aantal dagen iets lekkers of iets extra's ontzeggen, best zitten. Dat blijkt wel uit succesvolle initiatieven als Stoptober of Dry January. Bosman weet ook waarom. "Het komt doordat we in onze overprikkelde samenleving, waar een hoge druk ligt op iedereen, behoefte hebben aan een soort spirituele detox. Even pas op de plaats maken. Even nadenken waar ben ik mee bezig? Heb ik dit of dat wel nodig voor een goed leven?"

Daarbij gaat het niet alleen om zaken als minder alcohol- of vleesconsumptie. Het socialemediavasten is ook al een tijdje bezig, weet Bosman. "Dat is ook een soort schijnwerkelijkheid waar mensen zo langzamerhand genoeg van hebben en denken: kan ik ook veertig dagen zonder?"

Ecologische voetafdruk

Daarnaast zijn er mensen die nadenken over hun ecologische voetafdruk. "Die vragen zich af: wat voor schade breng ik toe aan het milieu door steeds met de auto te gaan, vlees te eten en alcohol te drinken? Is het misschien goed voor de planeet en voor de mensheid om wat te minderen?"

Dat het vaak ook gezonder is om wat minder vettigheid, zoetigheid of alcohol te consumeren is een bijkomend voordeel, zegt de cultuurtheoloog." Maar ik denk dat er voor veel mensen vooral een spirituele kant aan zit. Het idee dat je ook gelukkig kan zijn zonder al die extra's, dat je levensgeluk daar niet van afhangt. Ik denk dat dat een belangrijk argument voor veel mensen is."

Tijdens de coronacrisis bleek volgens hem dat het voor veel mensen best een tandje minder kan. "Sommigen gingen proberen corona als een kans te zien, als een reset of reboot. Net iets minder consumeren en niet de hele tijd met zijn allen in de auto. Dat heeft laten zien dat dat vasten misschien wel een heel goed idee zou kunnen zijn. En dat we het kunnen."