Christiaan Paauwe
Redacteur Buitenland
Christiaan Paauwe
Redacteur Buitenland
Wie Vkontakte - het Russische Facebook - afstruint, komt het ene na het andere overlijdensbericht tegen. Artjom Machov meldde zich als vrijwilliger voor de "speciale militaire operatie". Deze maand kwam hij om het leven bij de gevechten rond Voehledar, in de Donbas. Nikolaj Baldakov uit de Russische regio Boerjatië werkte op een boerderij. In september werd hij net als duizenden andere Russen gemobiliseerd, in januari sneuvelde hij in Oekraïne.
Het zijn enkele individuele gevallen, die een breder verhaal vertellen van grote Russische verliezen in Oekraïne. Journalisten van de BBC en het Russische Mediazona die sinds het begin van de invasie vorig jaar proberen vast te leggen hoeveel manschappen in Oekraïne omkomen, registreerden de afgelopen weken recordaantallen.
Dat doen ze vooral door sociale media te doorzoeken, maar ook door te kijken naar nieuwsberichten en naar nieuwe graven op kerkhoven. Sinds eind januari verzamelden ze informatie over meer dan 1500 omgekomen Russen, een verdubbeling van het aantal dat ze normaal gesproken binnen krijgen.
Hard gevochten in het oosten
"Het zijn er zoveel, dat het ons niet lukt om ze allemaal te verwerken", zegt datajournalist Maksim Litvarin van Mediazona tegen de NOS. Hij is een van de onderzoekers die meewerken aan het project.
Niet alle berichten die binnenkomen gaan over Russen die recent zijn gedood. Soms duurt het maanden voordat bekend wordt dat iemand is gesneuveld. Zo krijgen ze nog steeds informatie over mensen die bij de bestorming van Kiev zijn omgekomen, dus aan het begin van de oorlog.
Toch ziet Litvarin ook veel berichten van mannen die onlangs zijn gedood en is er volgens hem een verband met recente pogingen van Rusland om doorbraken te forceren in de Donbas. "De toename begon eind december, en nu hebben we een piek bereikt", zegt hij. "We zien dat er hard gevochten wordt in het oosten, met bestormingen van onder meer Voehledar en Bachmoet."
Armere regio's
In totaal heeft Litvarin met zijn collega's sinds het begin van de invasie de namen van ruim 14.000 doden verzameld die publiek bekend zijn. Het werkelijke aantal zal veel hoger liggen. Wat opvalt is dat onder de gesneuvelden nog altijd veel militairen zijn uit armere Russische regio's, zoals Dagestan en Boerjatië. Daar kiezen mannen er vaker voor om in dienst te gaan, omdat er geen ander werk is.
Hieronder kun je zien uit welke Russische regio's de meeste gesneuvelden komen. Hoe donkerder de kleur, hoe hoger het aantal doden. Moskou, met bijna 12 miljoen inwoners, kleurt juist licht:
Het aantal dat de journalisten hebben verzameld is een ondergrens, zegt Han Bouwmeester, universitair hoofddocent militaire strategie aan de Nederlandse Defensie Academie. "Er wordt geschermd met dit soort cijfers, daar moet je mee oppassen."
Oekraïne zegt dat er al tien keer zoveel Russen zijn omgekomen. Rusland gaf in september voor het laatst een officieel aantal doden - dat was toen nog geen 6000.
Bouwmeester ziet dat de Russen over de volle lengte van het front vechten. Maar Oekraïne weet zich met westerse artillerie - zoals de Himars en de pantserhouwitser - goed te verdedigen. "Die zijn heel effectief om eenheden af te slaan. Daardoor zien we zoveel slachtoffers."
Rond Voehledar, aan de zuidkant van het front, zijn meerdere Russische divisies gedecimeerd en verloor Rusland tientallen voertuigen. "Helaas kun je achteraf pas zeker weten wat waar is en wat niet. Het kan weken duren voordat je een goed beeld hebt", zegt Bouwmeester. "Maar het is duidelijk dat de Russen vrij massaal en frontaal aanvallen. Ze zijn uit op een uitputting van de tegenstander, maar daarmee verzwakken ze zichzelf ook."
Op sociale media is een video van een Oekraïense militair gedeeld van de strijd in de loopgraven. De beelden kunnen als schokkend worden ervaren:
Een Telegramkanaal dat gelieerd is aan de Russische huurlingengroep Wagner deelde vrijdag een video waaruit dat ook blijkt. Een man met een mondkapje op neemt daarin het woord: "Elke dag verliezen we honderden kameraden. Twee keer meer dan zou moeten als we goed uitgerust zouden zijn met genoeg wapens en munitie", zegt hij. Wanneer de camera wegdraait zijn tientallen uitgeklede lijken te zien van gesneuvelde Russen.
Journalist Litvarin vindt het moeilijk om in te schatten wanneer deze verliezen echt doordringen in Rusland. "Ik lees reacties bij de overlijdensberichten. Mensen zeggen: wat zijn er veel jongens uit ons gebied omgekomen. Maar een shock voor de samenleving als geheel, dat zie ik nog niet terug."
