Afghaanse studentes vertellen: 'Ik werkte en studeerde maar plots was ik huisvrouw'

• Maartje Geels

  redacteur Online

"Een heel donkere dag." Zo omschrijft de 23-jarige Afghaanse Parnian* het moment in december waarop ze de Taliban voor de ingang van haar universiteit trof. De studente wilde bij haar campus in Kabul naar binnen maar werd door gewapende Talibanstrijders tegengehouden.

"Ze schreeuwden naar ons dat we terug naar huis moesten gaan, de universiteit was voor ons gesloten." Alleen mannelijke medestudenten mochten er nog in, Parnian en haar vrouwelijke studiegenoten werden weggestuurd. "We moesten huilen. We waren wanhopig."

Parnians verhaal is niet uniek. Als de Taliban op 15 augustus 2021 de macht in Afghanistan overnemen nadat de Amerikanen en de NAVO zich hebben teruggetrokken, verandert er in korte tijd veel voor Afghaanse vrouwen. De extremisten zeggen weliswaar toe dat vrouwenrechten niet aan banden zullen worden gelegd, zoals in de jaren negentig wel gebeurde. Maar van die beloften komt zo goed als niets terecht.

'Alleen maar duisternis'

Kort na de machtsovername bepaalt de extremistische groepering dat oudere meisjes niet meer naar school mogen. Een jaar later, in 2022, worden de regels nog veel verder aangescherpt. Zo wordt het voor vrouwen verplicht zich buiten volledig te bedekken en worden sportscholen, zwembaden en parken voor hen verboden terrein.

In december 2022 volgt een onderwijsverbod voor vrouwen. In een brief draagt de minister instellingen voor hoger onderwijs op om studentes niet meer binnen te laten. Zij houden zich niet aan de extreem strikte kledingvoorschriften, stelt het ministerie. Bovendien is interactie met mannelijke studenten ongewenst.

Onderwijsinstellingen worden op een dinsdagavond per decreet op de hoogte gesteld dat vrouwen niet meer mogen studeren; op woensdagochtend worden vrouwelijke studenten van de campus weggestuurd.

Voor Parnian, die politicologie en journalistiek studeert in de Afghaanse hoofdstad, tekent die dag het moment waarop haar leven tot stilstand komt. Een paar docenten weten de Talibanstrijders ter plaatse te overtuigen: de studentes mogen toch nog een laatste examen maken, terwijl de Taliban ze in de gaten houden. Op de website van Afghan Witness verklaart ze dat de vrouwen na afloop moeten huilen. "De examenpapieren waren nat van onze tranen."

Graag was ze journalist geworden, schrijft ze in een e-mail. "Ik weet niet hoe ik m'n doelen nu ga bereiken. Als ik over de toekomst nadenk, zie ik alleen maar duisternis."

'Plotseling was ik huisvrouw'

Ook het leven van de Afghaanse Sarah verandert door het verbod ingrijpend. Zij rondt haar masteropleiding in het strafrecht af, als de Taliban aan de macht komen. "Inmiddels hoor ik iedere dag op televisie dat vrouwen thuis horen te zijn", zegt Sarah. "Vrouwen moeten zich alleen maar met religie bezighouden", vertelt ze in een e-mail.

Voor de val van Kabul werkte de 25-jarige Sarah al als openbaar aanklager. "Ik voel alleen maar leegte. Ik behoorde altijd tot de besten van mijn klas. Overdag werkte ik hard, 's avond studeerde ik. En plotseling was ik huisvrouw."

Hulporganisaties ook geraakt

Sinds eind vorig jaar worden ook mensenrechtenorganisaties door het regime hard geraakt. De Taliban lieten in december namelijk een decreet uitgaan dat voorschrijft dat niet-gouvernementele hulporganisaties (ngo's) geen (buitenlandse) vrouwen meer aan het werk mogen laten. Verschillende hulporganisaties schortten daarop het werk op.

Het verbod stelt ngo's nog altijd voor een lastig dilemma. Enerzijds willen zij zich niet terugtrekken en in het land humanitaire hulp blijven bieden, omdat die hard nodig is. Anderzijds raakt het decreet aan een principieel punt, zegt bijvoorbeeld Save The Children, dat ook in Nederland is gevestigd. Zij vinden het verbannen van vrouwen van de werkvloer onacceptabel.

Het decreet leidt ertoe dat humanitaire organisaties ter plaatse werknemers tekortkomen. Door het verbod heeft zo'n 85 procent van de ngo's in Afghanistan de werkzaamheden moeten afschalen of helemaal stilgelegd, schatten de Verenigde Naties. Een week geleden waarschuwde het VN-hoofd Mensenrechtenzaken dat het verbod een potentiele doodsteek is voor ontwikkelingshulp in het land. Hoewel buitenlandse mogendheden de druk op de Taliban opvoeren om in ieder geval de meest recente decreten terug te draaien, lijkt dat nog weinig effect te hebben.

Parnian en Sarah zijn dan ook niet optimistisch over hun toekomst in het land. Sarah: "Ik kom uit een arm gezin, maar had zoveel ambitie en een goeie carrière in het verschiet. Nu ben ik financieel volledig afhankelijk van mijn man." Parnian: "Ik heb geen hoop meer. Er is voor vrouwen geen plaats in deze maatschappij".

*Uit veiligheidsoverwegingen is de naam 'Parnian' gefingeerd.