EU-landen willen Europees geld om grenshekken te kunnen bekostigen
Het zou de 'migratietop' worden, de EU-top in Brussel. Mede op initiatief van premier Rutte zijn de 27 landen op dit moment bij elkaar om over het sterk toenemende aantal asielaanvragen in de Europese Unie te praten. Overdag stond de top vooral in het teken van het bezoek van de Oekraïense president Zelensky aan de Europese hoofdstad.
Vanavond staan ook asiel en migratie op de agenda. Al meer dan tien jaar komen de staatshoofden en regeringsleiders op deze punten nauwelijks nader tot elkaar. Toch wagen ze vandaag maar weer eens een poging een doorbraak te forceren in dit ingewikkelde dossier.
Maar al op voorhand tempert de Nederlandse premier de verwachtingen over de uitkomsten. "Het is niet zo dat wat je vandaag afspreekt, morgen wordt ingevoerd", zei hij.
Fort Europa
Sinds 2015 was het aantal asielaanvragen in de Europese Unie niet zó hoog. En dus hangt er een crisisachtige sfeer in Brussel. Eén van de onderwerpen die hoog op de agenda van de top staan, is het beter beschermen van de buitengrenzen van de Europese Unie. Reden: het sterk gestegen aantal illegale grensoverschrijdingen.
Vorig jaar telde de Europese grenswacht Frontex er zeker 330.000. Steeds vaker zetten landen daarom hekken of andere barrières neer. Hulporganisaties voor migranten spreken van 'Fort Europa'.
De afgelopen jaren nam het aantal kilometer hek aan de Europese buitengrenzen (ruim 42.000 kilometer kust, bijna 9000 kilometer land) sterk toe, zo stelde het onderzoeksbureau van het Europees Parlement vorig jaar vast. Inmiddels hebben twaalf EU-landen ze staan. Tussen 2014 en 2022 groeide het aantal kilometers hekwerk van 315 naar 2048.
"Om echt effectief te zijn, zou je hekken over de complete buitengrens moeten neerzetten en er grensbewaking bij zetten", zegt Hanne Beirens, directeur van het Migration Policy Institute Europe. "Er is vrijwel geen grens waar dit überhaupt kan. Denk aan rivieren en bossen waar dat onmogelijk is. Dat zijn de plekken waar migranten naartoe trekken, dus je verlegt de instroom dan naar gevaarlijker gebieden, waarbij je het risico loopt dat mensen overlijden."
Uit onderzoek blijkt volgens haar dat een hek in het ene land leidt tot de verplaatsing van de migrantenstroom naar een ander land, zonder hekken. Toch nemen landen dus steeds vaker hun toevlucht tot het neerzetten van hekken. Tot nu betalen landen die zelf. Maar ze zijn duur. Inmiddels vragen twaalf landen de Europese Commissie om geld vanuit de EU-begroting voor het neerzetten van de hekken.
Nederland heeft zich formeel nog niet aangesloten bij die groter wordende groep van landen die geld wil vrijmaken voor hekken aan de buitengrenzen. Binnen de coalitie wordt er verschillend over gedacht. CDA en VVD zijn voor, ChristenUnie en D66 tegen. CDA-Europarlementariër Jeroen Lenaers: "Neem de Bulgaars-Turkse grens. Dat is een heel kwetsbaar stuk van de buitengrens van Europa. De Bulgaarse regering wil daar graag een hek neerzetten om mensen beter te kunnen controleren. Dan moet Europa daaraan meebetalen."
Zijn D66-collega Sophie in 't Veld noemt het neerzetten van hekken "een fopoplossing voor luie politici". Volgens haar zijn de enigen die profiteren de mensensmokkelaars. "Hun winsten zullen omhooggaan. En aan de andere kant wordt de prijs betaald door ongelooflijke ellende aan die hekken. Bovendien zullen de Europese burgers er ook niet veel mee opschieten."
Niet langer taboe
Jarenlang was het voor de Europese Commissie taboe om vanuit de Europese begroting hekken te financieren. In 2016 zei toenmalig buitenlandchef Mogherini nog: "Je loopt het risico dat je in een gevangenis eindigt als je muren om je heen optrekt. In Europa vieren we het als muren vallen, niet als we ze bouwen."
Maar inmiddels oogt de Europese Commissie een stuk pragmatischer. Zo leek Eurocommissaris voor migratie Johansson onlangs geen principiële bezwaren meer te hebben toen ze slechts zei dat er "geen geld in het EU-budget is" voor hekken.
Toch houdt commissievoorzitter Von der Leyen haar bezwaren nog overeind. Volgens haar woordvoerder is de EU er om de lidstaten te ondersteunen bij de grensbewaking, "maar zal de Europese Commissie geen muren financieren".
Maar de lidstaten vragen aan de Europese Commissie om EU-geld te kunnen gebruiken voor onder meer 'infrastructuur' aan de grens, zo is te lezen in de voorlopige conclusies van de Europese top die in handen zijn van de NOS. Daarmee is nog steeds niet duidelijk of er nou wel of niet Europees geld gebruikt kan worden voor grenshekken.
