Shell investeert dit jaar zo'n drie miljard euro in groene energieprojecten. Tegelijkertijd boekte het energiebedrijf een recordwinst van bijna 40 miljard euro en beweert het de energietransitie te omarmen.
Hoe serieus is het oliebedrijf met de omslag naar duurzame energie-opwekking? Waarom investeert het niet meer in wind- en zonne-energie?
Shell is heel groen, als je de website mag geloven. Maar dat is toch vooral PR.
Eerst even de cijfers. Het is overduidelijk dat energiebedrijven flink profiteren van de energiecrisis. "De gasprijs lag vorig jaar historisch hoog", zegt econoom Mathijs Bouman. "Dat terwijl het niet duurder is geworden om olie of gas uit de grond te halen."
Shell verdiende meer dan 350 miljard euro, tegen zo'n 250 miljard in 2021. Van die omzet bleef 38,5 miljard euro winst over, een record voor het bedrijf.
Andere oliebedrijven boekten nóg grotere winsten:
Nettowinst van oliebedrijven
| 2021 | 2022 | |
| BP | 6,7 miljard euro | -13,3 miljard euro (eerste 9 maanden) |
| Chevron | 5,8 miljard euro | 32,6 miljard euro |
| ConocoPhillips | 7,4 miljard euro | 14,2 miljard euro (eerste 9 maanden) |
| ExxonMobil | 21,2 miljard euro | 51,5 miljard euro |
| Saudi Aramco | 71,3 miljard euro | 119,7 miljard euro (eerste 9 maanden) |
| Shell | 18,4 miljard euro | 38,5 miljard euro |
| Total | 9,4 miljard euro | 15,9 miljard euro (eerste 9 maanden) |
| Totaal | 140,2 miljard euro | 259,1 miljard euro |
Minder duidelijk is hoeveel van die omzet Shell investeert in groene energieprojecten. De financieel directeur zei bij de presentatie van de jaarcijfers dat een derde van alle investeringen naar duurzame energie gaat.
Maar: in het jaarverslag meldt Shell dat het slechts 14 procent van de 23 miljard euro aan investeringen steekt in de divisie 'Hernieuwbare energie en energieoplossingen'.
Volgens de directeur zit het verschil 'm in het geld dat naar laadpalen en biobrandstoffen gaat, waaronder een biobrandstoffabriek in Pernis. Die geldstromen vallen onder andere divisies, maar zijn wel duurzame investeringen, aldus de directeur.
Light sigaret
Maar critici zetten vraagtekens bij die uitleg. Het valt niet te contoleren welke investeringen daadwerkelijk groen zijn, zegt Mark van Baal, directeur van Follow This, een groep activistische aandeelhouders die de koers van Shell probeert te veranderen. "Ze moeten helder laten zien aan de aandeelhouder hoeveel ze investeren in duurzame energie."
Zelfs onder Shells 'hernieuwbaar'-divisie valt "veel wat er eigenlijk niet hoort", zegt Van Baal. Gas, bijvoorbeeld, beschouwt Shell als klimaatvriendelijk. Dat terwijl gascentrales weliswaar schoner zijn dan kolencentrales, maar nog altijd veel CO2 uitstoten. "Gas is de 'light' sigaret van de olie-industrie."
We hebben gewoon nog een tijdje fossiel nodig.
Shell zegt wel van plan te zijn om in 2025 de helft van de investeringen in hernieuwbare energie te stoppen. Gas zal daar niet onder vallen, belooft het bedrijf.
Maar Van Baal is sceptisch. De groene claims van Shell zijn "vooral PR", zegt hij. "Het is nog steeds een heel fossiel bedrijf."
"Erger nog: het is een bedrijf dat zo lang mogelijk fossiel wil blijven. Die winsten die ze nu gemaakt hebben, zien ze niet als kans om die sprong voorwaarts te maken, maar als bevestiging dat ze zo lang mogelijk door moeten gaan met investeren in fossiel."
Snoeppot
Shells beleid lijkt dus nauwelijks veranderd sinds toenmalig Shell-topman Ben van Beurden in 2016 in Nieuwsuur zei: "Ik pomp alles op wat ik kan oppompen om aan de vraag te kunnen voldoen."
Olie en gas verkopen is simpelweg nog zeer lucratief. Econoom Bouman: "Het is heel moeilijk om, met de huidige prijzen, met je vingers van de snoeppot af te blijven en geen fossiele brandstof uit de grond te halen."
Maar, benadrukt Bouman, het is niet alleen in het belang van de portemonnee van aandeelhouders dat Shell nog even doorpompt. Nu helemaal stoppen met fossiele investeringen zou een slecht idee zijn.
In de grafiek zie je: de groei van de hernieuwbare energieproductie in Nederland gaat niet snel genoeg om het verlies aan aardgas op te vangen. Voorlopig moeten we dus gas en olie blijven importeren om aan de vraag te voldoen. Bouman: "We zitten nu op het allerdiepste punt van het plaatje. We hebben gewoon nog een tijdje fossiel nodig."
En toch: Shell verhoogt de duurzame investeringen dit jaar niet of nauwelijks, terwijl het bedrijf wel als doel heeft om in 2050 onder de streep nul CO2 uit te stoten. "Je zou verwachten dat een energiegigant die weg omhoog inslaat", zegt Bouman. "Maar het is nu nog een stuk lastiger om veel geld te verdienen met zon en wind dan met olie en gas."
'CO2-prijs begint al pijn te doen'
Overheden zouden die duurzame investeringen lucratiever kunnen maken, door bijvoorbeeld de belasting op stroom en gas te verhogen. In Nederland betalen grootverbruikers als Shell een lager tarief dan huishoudens.
In Europa is er wel al het emissiehandelssysteem, dat ervoor zorgt dat vervuilers betalen voor hun uitstoot. Bouman: "De prijs voor een ton CO2 is de afgelopen tijd opgelopen naar zo'n tachtig euro. Dat begint al echt pijn te doen."
Maar, zegt Bouman, Shell ontkomt daar steeds meer aan doordat het "zo langzamerhand een bedrijf is dat z'n geld vooral verdient in Azië en de Verenigde Staten".
Van Baal blijft dan ook hameren op de eigen verantwoordelijkheid van het oliebedrijf. "Het is 5 voor 12. In 2030 moeten de emissies bijna gehalveerd zijn. Het verduurzamen moet nu heel snel doordat de olie-industrie zo lang op de rem heeft gestaan."
