Wat er voor ASML op het spel staat bij bezoek Rutte aan het Witte Huis
De geschiedenis herhaalt zich. Net als drie jaar geleden heeft de Nederlandse chipmachinemaker ASML een hoofdrol in een groot geopolitiek steekspel tussen de VS en China. Vandaag bezoeken premier Rutte en minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken het Witte Huis en daar staat het bedrijf als onderwerp op de agenda.
De inzet is hoog. Amerika wil ASML's handel met China vergaand beperken. De verkoop van de gewilde chipmachines aan China - 2,7 miljard euro en daarmee goed voor 15 procent van de jaaromzet - is in gevaar. Dit is onderdeel van een groter plan waarmee Amerika China niet alleen op achterstand wil houden, maar eigenlijk wil voorkomen dat het land zich überhaupt verder technologisch kan ontwikkelen, niet in de laatste plaats op militair gebied.
ASML mag van de Nederlandse regering, onder druk van de VS, nu al niet de allernieuwste machines (EUV, wat staat voor Extreem Ultraviolet) verkopen aan China. Daarmee worden de meest geavanceerde computerchips gemaakt. De VS wil nu een stap verdergaan en ook al jaren bestaande verkoop van wat oudere machines (DUV, Deep Ultraviolet) verbieden die China nu al op grote schaal gebruikt.
Over dit doel van de Amerikanen wordt al tijden onderhandeld. Het ligt daarbij zó gevoelig, dat er in Den Haag amper hardop over wordt gesproken. Het gaat hier immers om ASML, een kroonjuweel van de Nederlandse én Europese economie. Besluiten daarover worden niet lichtzinnig genomen.
ASML speelt volgens Rutte geen "dominante rol" in het gesprek in het Witte Huis. Het zal, zo zei hij vrijdag in de wekelijkse persconferentie, allereerst gaan over de "stabiliteit in dit deel van de wereld", verwijzend naar de oorlog in Oekraïne. Daarnaast wordt er uit het overleg zelf geen 'akkoord' over de exportrestricties verwacht. ASML wilde vandaag niet reageren op het bezoek van Rutte.
Een optelsom
Tegelijkertijd moet ASML als agendapunt zeker niet worden onderschat, zegt handelsspecialist Rem Korteweg van Instituut Clingendael. Het is volgens hem een optelsom: er wordt al tijden achter de schermen druk over gesproken en er zijn over en weer bezoeken geweest. "Kijkend naar de choreografie van deze ontmoeting maakt het voor mij als buitenstaander heel evident dat dit de climax is naar het oplossen van de puzzel."
Dat zit zo: Amerika heeft niet alleen de medewerking van Nederland nodig, maar ook die van Japan. Waar ASML monopolist is op het gebied van de allernieuwste machines, is dat niet zo op het gebied van machines die al jaren worden verkocht. Japan is ook op die markt actief.
De stoel in de Oval Office is in feite nog warm van het bezoek van de Japanse premier en nu komt Nederland.
En laat de Japanse premier nou vorige week donderdag bij Biden zijn langs geweest. "De stoel in de Oval Office is in feite nog warm van het bezoek van de Japanse premier en nu komt Nederland. Zo'n bezoek is de kers op de taart", zegt Korteweg. Rutte en Biden zullen niet onderhandelen, schat hij in. "Dergelijke ontmoetingen op topniveau worden helemaal voorbereid, er wordt weinig aan het lot overgelaten."
Korteweg denkt daarnaast dat Nederland, in ruil voor medewerking, extra Amerikaanse bestellingen voor ASML in het vooruitzicht worden gesteld. Als compensatie voor het wegvallen van omzet uit China. De VS wil, net als Europa, nieuwe fabrieken gaan bouwen om meer productie op het eigen continent te krijgen.
Onduidelijkheid blijft
Daarnaast zijn details van de exportrestricties zoals die er mogelijk komen van groot belang. Anders gezegd: hoe groot is straks de schade?
De inschatting is dat Rutte zich vandaag niet in het openbaar zal uitlaten over ASML. Wanneer er dus meer duidelijkheid komt, is maar de vraag. Voor ASML is dit een zeer onzekere situatie. Er staan miljarden op het spel. Volgende week presenteert de chipmachinebouwer de jaarcijfers. Dan zal het naar verwachting voor het eerst sinds het bezoek van Rutte aan Biden uitgebreider ingaan op de donkere wolken die boven het bedrijf hangen.
