Van zero covid naar vrijheid, een persoonlijk verslag uit China
Chinezen met covid, lange tijd kende ik ze alleen uit Wuhan. Een man die we interviewden in de laatste dagen van de lockdown bijvoorbeeld, begin 2020. Hij voelde zich prima, maar mocht drie maanden na zijn besmetting nog altijd niet aan het werk. Hij moest eerst voldoende rust pakken, was het verhaal.
Wie covid had was persona non grata, en lange tijd was covid een zeldzaamheid in China. Mondkapjes droeg je vooral omdat mensen dat van je verwachtten. Niet zozeer om jezelf of anderen te beschermen, want voor het gros van de natie was covid iets van ver weg.
Je kende geen mensen met covid, je kende mensen in quarantainehotels. Ik zat er zelf meermaals weggestopt na terugkomst uit het buitenland. En je had vrienden en kennissen die naar covidkampen werden geëscorteerd, de centra waar mensen terechtkwamen die als 'nauw contact' van iemand met covid waren bestempeld. De drempel daarvoor lag in 'zero-covid China' niet bijster hoog.
Sjoerd den Daas deed in september 2021 verslag van zijn 'reis' naar een quarantainehotel, na aankomst in China:
De dreiging was er altijd. Het is met geen pen te beschrijven hoe het voelt om, bijna drie jaar na de invoering van China's quarantaineregime, vanuit Hongkong met je koffer de Chinese grens over te steken naar Shenzhen. Als journalist duurt het meestal iets langer bij de douane, maar ik had geluk: binnen vijftien, twintig minuten sta ik aan de andere kant, en niemand komt me achterna.
Paspoort inleveren
Tot nu toe moest iedereen die van buiten China kwam bij aankomst vrijwel direct zijn paspoort inleveren. Je werd als vee naar de bus gebracht en het was gissen waar je de komende weken verplicht zou doorbrengen. Uren later pas, op je kamer, net voordat de deur in het slot viel, kreeg je je paspoort terug. Om er zeker van te zijn dat je niet zou ontsnappen.
Ook in het hotel waar ik nu zit, net naast de grensovergang, worden de bagagelabels met belangstelling bestudeerd. "Waar komt u vandaan?" Normaal was dat het moment om de coronatesten en het quarantainebrevet tevoorschijn te halen. Hoe lang je al in China zat, maakte daarbij weinig uit.
"Welkom, u bent onze eerste gast sinds de grenzen weer open zijn!", klinkt het daarna enthousiast. Veel groter kan het contrast niet zijn. Afgelopen voorjaar was ik ook in Shenzhen. Het hekwerk en de blauwe schermen stonden er nog van de lockdown die net was afgelopen. Voor een eventuele volgende lockdown konden ze zo weer worden gebruikt. Destijds was ik, samen met een collega, onderweg van Shenzhen naar Hongkong.
We kwamen uit Peking, waar op dat moment enkele tientallen coronagevallen waren. De nacht brachten we door in een huurauto, om de risico's te beperken. Niet zelden volgden er, als jouw district risicogebieden telde, extra maatregelen, zoals quarantaine en in het ergste geval opsluiting. Niet inchecken in een hotel en onder de radar blijven leek de veiligste optie. Op het moment dat een buurtcomité in Shenzhen me op het spoor kwam, zat ik al veilig in Hongkong.
Lockdownproof
In de beginfase van zero covid, na Wuhan, was het leven voor de meeste mensen relatief normaal. Er werd tijd gekocht, was de gedachte, tijd die gebruikt zou worden om mensen te vaccineren en de zorg op orde te brengen. Op beide fronten gebeurde er weinig. In de jaren daarna moest er een steeds hogere prijs worden betaald voor het vasthouden aan zero covid, al kwam mijn woonplaats Peking er, zeker in vergelijking met Shanghai of Ürümqi, goed vanaf.
Drie jaar lang stond alles in het teken van corona. Het appartement waar ik nu woon, betrok ik vooral omdat het lockdownproof is: een plek met een buitenruimte. Extra ruimte in de koelkast, plek voor een barbecue. Er staat nu ook een tweedehands roeimachine: van het hardlopen om het bed in de quarantainehotels had ik eerder een naargeestige achillespeesblessure gekregen.
De app openen om te kijken waar de gevallen waren, uit het raam kijken om te zien of er in jouw complex al witte pakken rondliepen, het was dagelijkse kost. En wattenstaafjes in keel- of neusholte: net zo gewoon als het nuttigen van een ontbijt.
Weer terug op kantoor
Dan de eerste dag terug op kantoor: de tafel die bijna drie jaar lang bij de ingang stond, is weg. De mannen die dagelijks je gezondheidsapp, je coronatest en je reisgeschiedenis controleerden en je met geweld uit de lift trokken als ze niet tevreden waren, zijn verdwenen. Afgedrukte QR-codes zijn van de muren getrokken, containers waar PCR-testen werden afgenomen weggesleept. Ook afwezig: een gedegen exitplan.
Bijna drie jaar lang kende ik binnen China vrijwel niemand met corona. Daarna kreeg zo'n beetje iedereen het virus tegelijk: ik ken nauwelijks meer mensen die geen besmetting hebben opgelopen.
Voor het eerst heeft het in China echt nut om een mondkapje te dragen. Het is het einde van een donker tijdperk, het ontwaken uit een nare droom. Je bent blij over de herwonnen vrijheid.
