VRT vindt verloren interview met bedenker oerknal na decennia terug
De Vlaamse publieke omroep VRT heeft een verloren gewaand interview met de Leuvense kosmoloog Georges Lemaître teruggevonden. Hij was in de jaren 20 en 30 de grondlegger van de theorie van de oerknal.
Halverwege de jaren 60 interviewde de toenmalige BRT de kosmoloog over die theorie. De omroep dacht dat er slechts een fragment van een minuut was overgebleven van dat vraaggesprek. Het hele interview van 20 minuten is nu teruggevonden in het archief van de VRT.
Een woordvoerder van het archief zegt dat de video verkeerd was gecategoriseerd en dat de naam van Lemaître verkeerd was gespeld. "Daardoor bleef het interview al die jaren onontdekt. Tijdens het digitaliseren van aangetaste filmrollen is de opname teruggevonden. Een medewerker herkende Lemaître meteen op de beelden en besefte dat een schat was gevonden."
Hoewel de theorie van de oerknal - waarin wordt gesteld dat het heelal zo'n 14 miljard jaar geleden ontstond en tot op de dag van vandaag verder uitdijt - voor veel mensen bekend zal zijn, is de naam van de Belgische priester-kosmoloog dat niet. Hij formuleerde zijn ideeën zo'n 100 jaar geleden.
Lemaître kon het geloof en de wetenschap goed met elkaar verenigen. Over het scheppingsverhaal zei hij ooit: "Er is geen enkele reden om de Bijbel af te zweren, omdat we nu weten dat de schepping tien miljard jaar heeft geduurd, in plaats van zes dagen."
Tegen de gevestigde orde
Kosmoloog Thomas Hertog van de universiteit van Leuven is blij met het teruggevonden interview, zegt hij tegen de VRT. Hij noemt het gesprek een pareltje. "Het is geweldig om te zien. We weten wel min of meer wat Lemaître dacht uit zijn geschriften, maar dit voegt echt een extra dimensie toe aan de persoon Lemaître en de diepgang van zijn denken rond de oerknal."
Met zijn idee over het ontstaan van de kosmos ging Lemaître in tegen wat de wetenschap in die tijd aannam, namelijk dat de ruimte statisch en onveranderlijk was. Einstein bestreed dat idee al eerder met zijn relativiteitstheorie waarin hij tijd en ruimte koppelt aan energie en massa.
Korte tijd later ontdekte Edwin Hubble dat er meer sterrenstelsels in de kosmos zijn dan alleen de Melkweg. En Hubble stelde ook vast dat die stelsels zich van elkaar af bewegen.
Het was Lemaître die deze twee bevindingen met elkaar verenigde: het uitdijen van de ruimte en de relativiteitstheorie. Maar hij ging nog een stap verder en bedacht: wat uitdijt, moet eens kleiner zijn geweest. In het interview zet hij uiteen hoe het heelal volgens hem is ontstaan. Vanuit één atoom, een superdichte massa die "explodeerde" en maar blijft uitdijen.
Big bang was spottend bedoeld
Lemaître zei in het interview niet te begrijpen waarom bekende astronomen als Fred Hoyle niet willen meegaan in de oerknaltheorie. Saillant is dat dezelfde Hoyle met de term big bang kwam, om de draak te steken met de theorie. Terwijl die term nu is ingeburgerd als synoniem voor de oerknal.
Langzaam maar zeker sloten meer wetenschappers zich bij de theorie over de oerknal aan, zo ook Einstein die in eerste instantie twijfelde aan de ideeën van Lemaître. Pas in 1965, een jaar voor Lemaîtres dood, werd de oerknaltheorie bewezen toen de kosmische achtergrondstraling werd ontdekt.
De Nobelprijs voor Natuurkunde kreeg de Belg nooit. Wel werd in 2018 de naam van de wet van Hubble, die de snelheid beschrijft waarmee sterrenstelsels uit elkaar bewegen, veranderd in de wet van Hubble-Lemaître.
