Eerste beeld James Webb-ruimtetelescoop geeft scherpe nieuwe kijk op heelal

Ruimtevaartorganisatie NASA heeft een eerste kleurenafbeelding getoond die de nieuwe James Webb-ruimtetelescoop van de kosmos heeft gemaakt. Het gaat om het 'diepste en scherpste infraroodkijkje' in het universum ooit. Ruimtevaartorganisaties NASA (VS), ESA (Europa) en CSA (Canada) publiceren vandaag meer afbeeldingen.

Het beeld toont een deel van de ruimte, nog dichter bij het ontstaan van het universum en de randen van de kosmos dan ooit is waargenomen. Omdat het beeld van verre sterrenstelsels er miljarden jaren over doet om de aarde te bereiken zien we op de foto het heelal zoals het er relatief kort na ontstaan uitzag.

Op de foto staan op de voorgrond een aantal sterren uit ons eigen melkwegstelsel. Door de lange opname is daarnaast veel verder te kijken, tot 13 miljard jaar terug in de tijd. Het sterrenstelselcluster op de voorgrond, SMACS 0723, is op de lang belichte opname gedetailleerd scherp in beeld gebracht. Te zien is hoe het cluster van sterrenstelsels er 4,6 miljard jaar geleden uitzag.

De Amerikaanse president Biden zag de afbeelding als eerste op een briefing in het Witte Huis. "Het is een raam naar de geschiedenis van ons universum", reageerde Biden. "En vandaag zien we een eerste glimp licht door dat raam naar binnen schijnen. Licht uit andere werelden, van sterren ver weg van de onze."

Historisch moment

"Dit is echt een historisch moment", reageert hoogleraar sterrenkunde Ewine van Dishoeck in het NOS Radio 1 Journaal. Ze was dertig jaar betrokken bij de ontwikkeling van de telescoop. "Het is een enorm diepe en scherpe opname van het heelal, met enorm veel details. Ons gouden oog in de ruimte werkt echt."

"Het spannende is dat dit nog maar een jpeg is, een foto van lagere kwaliteit. Later vandaag worden alle verzamelde gegevens vrijgegeven", zegt Van Dishoeck. Dan kan de wetenschap aan de slag met de achterliggende data bij de foto."

Na deze eerste foto's wordt de James Webb-telescoop de komende tijd gebruikt voor nog diepere opnames van de ruimte. "Ik denk dat we met de Webb echt dichter bij de vraag over onze oorsprong komen."

Wetenschappers en de Amerikaanse president Biden reageerden enthousiast bij de presentatie van de foto:

Wetenschappers willen de telescoop gebruiken om zo ver als mogelijk te kijken. Het plan is om een beeld te krijgen van de eerste sterren en sterrenstelsels die ontstonden in het toen nog 'jonge' universum, zo'n 200 miljoen jaar na de oerknal. Dat klinkt lang, maar als je bedenkt dat het universum nu zo'n 13,8 miljard jaar oud is, is 200 miljoen jaar dus relatief kort na het ontstaan ervan. Ook willen wetenschappers inzoomen op kosmische objecten die zich dichter bij aarde begeven. Verder moet de James Webb zoeken naar planeten waarop leven mogelijk is.

Hubble

De James Webb-ruimtetelescoop kostte 10 miljard dollar (9,93 miljard euro) om te bouwen. Het is de grootste en krachtigste ruimtetelescoop ooit en werd gebouwd als opvolger van de beroemde Hubble.

Op Eerste Kerstdag vorig jaar werd de James Webb gelanceerd van een platform in Frans-Guyana, in Zuid-Amerika. Na ongeveer een maand bereikte de telescoop een afstand van 1,5 miljoen kilometer van de aarde. Daarna begon een tijdrovend proces van het precies afstellen van de instrumenten en uitvouwen van de spiegels. Ook werden alle systemen getest en werden onderdelen aan boord afgekoeld, onder meer door een zonnescherm ter grootte van een tennisveld.

De telescoop bestaat uit achttien zeshoekige spiegels. Die zitten aan elkaar vast, maar kunnen ook los van elkaar bewegen om het beeld zo scherp mogelijk af te stellen. De spiegels zijn gemaakt van beryllium, dat goed bestand is tegen kou, en een heel dun laagje goud van 100 nanometer dik. Dat is duizend keer dunner dan een menselijke haar. Met het goud is de telescoop beter in staat om infrarood licht waar te nemen.

Zo zag de lancering van de James Webb eruit: