'Maatregelen bewijzen dat armoede bestaat, maar ze zijn een loterij geworden'
Hugo van der Parre
Research-redacteur
"Het zou niet zo mogen zijn dat waar je bed staat, bepaalt hoeveel inkomen je hebt. Het is cru dat de mate waarin je gebruik kunt maken van de regelingen, afhangt van waar je woont. Er zou landelijk beleid voor moeten zijn." Dat zegt wethouder Peter Heijkoop (CDA, Dordrecht), portefeuillehouder Armoede bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, in reactie op een onderzoek van de NOS onder de gemeenten over hun armoedebeleid. En hij krijgt bijval van deskundigen.
Heijkoop: "Als gemeenten willen wij naast onze inwoners staan, maar we zijn wel vooral pleisters aan het plakken. De structurele oplossing moet echt uit Den Haag komen: een hogere uitkering, een hoger minimumloon, minder gedoe met toeslagen, het eenvoudiger maken, minder rondpompen van geld. Daarmee maak je het veel eerlijker."
Emeritus lector armoede-interventies Roeland van Geuns (Hogeschool van Amsterdam) vindt dat de gemeenten volledig gelijk hebben met hun verwijt van pleisters plakken. "We constateren al jaren dat er een groep mensen is die structureel te weinig geld heeft om een normaal bestaan te kunnen leiden."
Hij stelt vast dat het aantal regelingen sterk is toegenomen in vergelijking met bijvoorbeeld twintig jaar geleden. Op zichzelf is het een mooi teken dat die gemeenten maatregelen nemen, vindt hij. "Het is een uiting van het feit dat het bestaan van armoede inmiddels breed erkend wordt. Tien jaar geleden kon premier Rutte nog zeggen dat armoede niet bestaat in ons land. Inmiddels is dat veranderd, zie ook de benoeming van een minister voor Armoede in het kabinet-Rutte IV."
Maatwerk voor kwetsbare groepen
Hoogleraar en lector schuldenproblematiek Nadja Jungmann (Universiteit van Amsterdam) constateert dat de verschillen groter zijn geworden: "Voor mensen die een aanvulling op hun inkomen nodig hebben, is het een loterij geworden: waar ze recht op hebben hangt af van waar ze wonen."
Ze wijst erop dat het kabinet op Prinsjesdag vooral generieke maatregelen heeft gepresenteerd. "Het kabinet heeft verzuimd een regeling te ontwerpen die gemeenten in staat stelt binnen een bepaalde bandbreedte maatwerk te leveren voor extra kwetsbare groepen. Daarom zijn die gemeenten aan de slag gegaan met een eigen armoedebeleid met allerlei tijdelijke fondsen."
Energie-ellende en inflatie
Wethouder Heijkoop ziet dat gemeentelijke maatregelen echt helpen: "Als ik hier in mijn eigen stad Dordrecht kijk, dan zie ik hoeveel duizenden kinderen kunnen sporten, kunnen meedoen, naar de bibliotheek kunnen gaan. Dat is voor ons heel erg belangrijk. We zien ook dat een langdurige toeslag op hun bijstand echt helpt om de eindjes aan elkaar te knopen. Maar het is niet voldoende."
Tegelijk wordt de groep die een beroep doet op de regelingen groter: "Het gaat om meer mensen dan in het verleden. Mensen die gewoon aan het werk zijn en die door alle energie-ellende, inflatie, duurdere boodschappen ook niet meer kunnen rondkomen. Dat is wel heel zorgelijk."
Geen monitoring
Nadja Jungmann maakt zich ook zorgen, onder meer over het tijdelijke karakter van veel maatregelen. "Neem het energieplafond dat er nu komt. De prijzen en de inflatie blijven waarschijnlijk hoog, wat doen we na komend jaar?"
Ze hekelt het gebrek aan monitoring. "We geven miljarden uit, maar we houden de ontwikkeling van de huishoudfinanciën niet nauwgezet bij. Wie redden het nog net wel en wie zakken er door het ijs"? De recente maatregelen zijn goed bedoeld, maar het is niet duidelijk in welke mate die echt helpen, vindt Jungmann.
'Waar bespaar jij op?'
Ze maakt een vergelijking met de coronacrisis: "Toen waren er adviezen over ons gedrag, er was een dashboard voor de monitoring en er was iets van een langetermijnstrategie. Als dát het recept is tegen een crisis, waarom dan nu niet? Waarom is er geen campagne 'Waar bespaar jij op'? Waarom is er geen dashboard en al helemaal geen lange termijnstrategie?"
Emeritus lector Van Geuns wijst ten slotte nog op een ander probleem: het beperkte bereik van veel regelingen. "Mensen denken dat zo'n regeling niet voor hen geldt, vinden het te ingewikkeld, of schamen zich. Dat zorgt ervoor dat lang niet alle mensen er gebruik van maken".
