Bitcoin-experiment van El Salvador mislukt of goede pr-stunt?

Het Midden-Amerikaanse land El Salvador had in september 2021 de primeur: de bitcoin werd een wettig betaalmiddel. Een initiatief van de populistische en online zeer actieve president Nayib Bukele. Het initiatief moest buitenlandse investeringen en meer toerisme naar het land brengen. We maken de balans op, want ruim een jaar later lijkt het vooral een pr-stunt te zijn geweest.

"De president wilde met de invoering van bitcoin laten zien dat El Salvador cool en innovatief is, maar dat heeft niet veel grondslag. Het maakt deel uit van zijn pr-verhaal", zegt Chris van der Borgh, van het centrum voor conflictstudies van de Universiteit Utrecht. Hij doet al jaren onderzoek in El Salvador.

De president wilde ook een boodschap van optimisme afgeven, waar de arme Salvadoranen hoop uit moesten putten. Maar volgens Van der Borgh merk je van de bitcoin weinig in El Salvador. "Ik heb er niemand mee zien betalen. Het leeft niet echt. Een taxichauffeur is meer bezig met de vraag of hij genoeg verdient en zijn veiligheid, dan met de vraag of klanten bij hem met bitcoin kunnen betalen."

Grote campagne

Toch lijkt Bukele te hebben gegokt met de financiën van zijn land, want de bitcoins werden gekocht met belastinggeld. Inmiddels zou er 65 miljoen dollar aan waarde zijn verdampt. Analisten en crediteuren vrezen dat het land niet in staat zal zijn om zijn schuld af te lossen, waaronder ongeveer 667 miljoen dollar die in januari moet worden betaald.

De regering zegt niet hoeveel bitcoins er precies zijn gekocht. "Maar als je afgaat op de tweets van de president over de bitcoin-aankopen is daar een bedrag van 100 miljoen dollar mee gemoeid", zegt econoom en analist Tatiana Marroquín. En met het uitrollen van de bitcoin als wettig betaalmiddel, nog eens 200 miljoen dollar. "Dat werd onder meer besteed aan een grote campagne, bitcoin-pinautomaten en het bitcoin-tegoed dat Salvadoranen kregen", aldus Marroquín.

De econoom ziet geen groeiende zorgen bij de bevolking. "Het gaat nauwelijks over de lage koers van de digitale munt. Dat komt vooral omdat de bitcoin veel minder gebruikt wordt dan gedacht. De lage koers raakt de Salvadoraanse economie dus nauwelijks."

President Nayib Bukele heeft ook een plan voor een 'Bitcoin City' voor de kust in El Salvador:

Op de Salvadoranen - het land telt 6.5 miljoen inwoners - is de bitcoin-koorts nauwelijks overgeslagen: uit een onderzoek in september blijkt dat minder dan een kwart van de ondervraagden er iets mee had betaald, meldt The Economist. Sommigen deden dat alleen om de digitale portemonnee te kunnen downloaden, waarin ze van de overheid 30 dollar aan digitaal geld kregen.

Argusogen

Econoom Marroquín noemt de invoering van de bitcoin economisch mislukt, maar geslaagd als pr-strategie. "Dat was ook een van de doelen van de president: hij wilde het narratief over El Salvador veranderen. Mensen moesten niet meer alleen over El Salvador praten in de context van bijvoorbeeld bendegeweld, maar als een van de eerste landen die de bitcoin heeft ingevoerd."

Dat bendegeweld heeft Bukele met harde hand aangepakt: inmiddels zouden een kleine 60.000 mensen zijn gearresteerd. Mensenrechtenorganisaties klagen over de willekeurigheid van de arrestaties en zeggen dat er ook veel onschuldige mensen zijn opgepakt. "Het invoeren van de bitcoin wordt vanuit een internationaal perspectief met argusogen bekeken. In El Salvador lachen mensen er een beetje om", zegt Van der Borgh.

En ondanks de lage koers van de bitcoin, is de president nog niet van zijn geloof gevallen. Om zijn vertrouwen in de crypto uit te spreken, heeft hij aangekondigd dat hij iedere dag een bitcoin wil kopen, ondanks de lage koers. Een niet erg zinnige keuze, vindt Marroquin. "Er is een fiscale crisis, er is armoede en een deel van de Salvadoranen heeft geen pensioen. Daar had dit geld ook aan uitgegeven kunnen worden."