Het is pijnlijk dat vooral rijkere landen in met name Europa en niet ontwikkelingslanden in Afrika profiteren van de graandeal. Dat vindt een deel van de Tweede Kamer. Een van de doelen van de deal was het bestrijden van honger in derdewereldlanden. Maar daar komt weinig van terecht, berichtte Nieuwsuur afgelopen weekend.
In het graanakkoord maakten Oekraïne, Rusland, Turkije en de Verenigde Naties in juli afspraken over de doorvaart van landbouwproducten en kunstmest naar de rest van de wereld. Dat akkoord was nodig omdat de Oekraïense graanexport na de Russische inval bijna volledig stil was komen te liggen. Het gevolg was krapte op de graanmarkt en stijgende voedselprijzen wereldwijd.
Nieuwsuur legde bloot dat vooral rijke westerse landen profiteren van de graandeal:
Tijdens het vragenuur in de Tweede Kamer was een deel van het parlement erg kritisch op de uitwerking van de deal. "Het wordt gebruikt voor hamburgers in Europa", zei SP'er Jasper van Dijk. "Gaat de minister zorgen dat het graan komt op plekken waar honger is?" Eva Akerboom van de Partij voor de Dieren noemde de graandeal "een veevoerdeal" omdat veel Oekraïense producten gebruikt wordt om Nederlandse koeien te voeden. "Uit de cijfers blijkt dat maar 6 van de 408 scheepsladingen onder de vlag van deze deal zijn ingezet als voedselhulp."
Meer naar Nederland dan naar alle arme landen
Sinds het begin van de deal in juli werd er in totaal ongeveer een half miljoen ton op graanschepen vanuit Oekraïne naar arme landen verscheept, en bijna 2 miljoen ton naar lageremiddeninkomenslanden landen zoals Egypte en India. In diezelfde periode ging er zo'n 6 miljoen ton naar rijke landen, vooral in Europa.
Alleen al naar Nederland werd bijna 800.000 ton verscheept, veel meer dan alle arme landen bij elkaar. Het grootste deel is mais en het meeste wordt doorgevoerd naar andere West-Europese landen, waar het vooral dient als veevoer.
Uiteindelijk is het aan Oekraïne zelf om te bepalen wat wordt geëxporteerd en naar wie.
De PvdA vindt het "heel wonderlijk" dat veel voedsel in Europa belandt en niet in Afrika. D66-Kamerlid Alexander Hammelburg sloot zich daarbij aan: "Bij het sluiten van de graandeal heeft het Westen de belofte gedaan dat er geen extra hongerdoden zouden vallen door de oorlog tussen Rusland en Oekraïne."
Minister: deal goed voor internationale handel
Minister Piet Adema, die minister Liesje Schreinemacher van Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking verving, deelde de zorgen van veel Kamerleden. Maar hij benadrukte ook dat dat de graandeal vooral bedoeld was om de internationale handel weer op gang te brengen. Hoewel Nederland een groot graanhandelland is, kunnen wij er niet in ons eentje voor zorgen dat al het Oekraïense voedsel in Afrika belandt, zei Adema.
"Als deze deal niet gemaakt zou zijn, zou graan in Oekraïne vernietigd moeten worden", zegt Adema. "Uiteindelijk is het aan Oekraïne zelf om te bepalen wat wordt geëxporteerd en naar wie."
Met die woorden neemt Eva Akerboom van de Partij voor de Dieren geen genoegen. "De graandeal toont aan dat ons wereldvoedselsysteem stuk is."
