Britse premier Sunak presenteert begroting na fiasco Truss, bezuinigingen op komst
Hoe dicht je een gat van tientallen miljarden op je begroting? Dat is de vraag waar de nieuwe Britse premier Rishi Sunak en zijn minister van Financiën, Jeremy Hunt, vandaag antwoord op geven. Sunak en Hunt hebben een chaotische boekhouding van de vorige regering geërfd.
Het Verenigd Koninkrijk zit in een recessie en de inflatie is 11 procent; een onheilspellende mix.
Twee maanden geleden presenteerde de toen net aangetreden premier Truss samen met haar minister van Financiën Kwarteng een desastreuze begroting. Met radicale belastingverlagingen zouden ze de economie doen groeien, maar in plaats daarvan kelderde het pond, ontstond er paniek op de financiële markten en schoten de hypotheekrentes omhoog.
Truss ontsloeg Kwarteng, en vlak daarna bleek haar eigen positie eveneens onhoudbaar. Ze was in totaal 44 dagen premier en liet een economie in crisis achter met langdurige gevolgen voor overheid, bedrijfsleven en hypotheekhouders.
"We moeten nu pijnlijke beslissingen nemen", zegt Hunt, de vierde minister van Financiën dit jaar. Zijn belangrijkste taak is om samen met Sunak het vertrouwen in de overheidsfinanciën te herstellen en om de financiële markten te kalmeren. Tegelijk moeten ze ervoor waken dat ze het land niet verder in een recessie duwen. En ze moeten hun eigen Conservatieve Partij, van oudsher geen fan van het woord 'belasting', te vriend houden.
'Voor iedereen meer belasting'
Afgelopen week ontkwam je vrijwel niet aan Hunt en zijn deprimerende boodschap: "Het wordt moeilijk, iedereen moet meer belasting betalen en publieke sectoren moeten gaan bezuinigen."
Het Britse zorgstelsel krijgt wel extra budget, maar de salarisverhoging waar verpleegkundigen voor staken komt er niet.
Voor veel publieke sectoren, zoals de politie en het onderwijs, geldt dat de budgetten niet meestijgen met de inflatie. Dat betekent de facto: met minder rondkomen.
Waar je vroeger in de kleine lettertjes moest duiken om de crux uit een begroting te halen, hoef je nu niet ver te zoeken. Aan alle knoppen wordt flink gedraaid.
Hunt en Sunak gaan voor zo'n 25 miljard pond uit extra belastingen ophalen. Ook worden de belastingschijven voor topverdieners uitgebreid: met een flink salaris val je eerder in een hoger segment en vloeit er meer geld naar de staatskas.
Hulp voor de armsten
"Ik ben een conservatieve minister, dus belasting opschroeven is iets dat me zwaar valt", liet minister Hunt zich in de kranten ontvallen. Toch is dat niet het enige 'on-conservatieve' wat hij in zijn planning heeft staan: hij wil de energiebedrijven, die enorme winsten boeken, extra belasting opleggen. Deze zogenoemde 'windfall tax' moet zo'n 14 miljard pond gaan opleveren.
De mensen met een kleine portemonnee krijgen enige hulp, bijvoorbeeld door de bijstandsbudgetten en staatspensioenen mee te laten stijgen met de inflatie. Maar tegelijkertijd zullen de bezuinigingen op publieke sectoren, waar lage inkomens vaak afhankelijk van zijn, juist voor deze groep voelbaar zijn.
Leiden plannen tot depressie?
Nu moeten Hunt en Sunak dit plan zien te verkopen aan hun eigen achterban, de Conservatieve Partij. Een veelgehoord punt van kritiek: we zitten al in een recessie, dus maak je het met bezuinigen niet juist erger? Je wilt niet van een financiële crisis naar een recessie en vervolgens van een recessie naar een depressie. De Britse economie zal naar verwachting volgend jaar met 1,4 procent zal krimpen.
Een van de technieken die vorige kabinetten gebruikten om uit een recessie te komen was het verhogen van de overheidsuitgaven en extra geld in de economie pompen. Daar is, met de inflatie al op 11 procent, nu geen ruimte voor.
Een ander punt waarover wordt geklaagd binnen de Conservatieve Partij, is het gebrek aan een langetermijnvisie. Hoe en wanneer gaat Sunak de Britse economie er weer bovenop helpen? Die vraag is uiteraard ook verbonden met de populariteit van de partij, want met flinke bezuinigingen en extra belastingen win je over het algemeen geen kiezers.
Olifant in de kamer
Door sommige moeilijke financiële beslissingen uit te stellen tot na de verkiezingen kun je politiek gezien de pijn verlichten, maar op de lange termijn zal dat economisch schadelijker zijn.
De boodschap van de premier en de kanselier was vandaag: het worden zware tijden. En we hebben geen keus. Daarbij worden vooral oorzaken als de pandemie, de economische gevolgen van de oorlog in Oekraïne en de energiecrisis aangehaald.
Die oorzaken noemde Sunak ook al in zijn eerste toespraak als premier vorige maand:
Tel daar de schade van de regering-Truss bij op, en vooral die andere olifant in de kamer, de Brexit. Die heeft, zo is steeds duidelijker in de cijfers te zien, investeringen doen dalen en de handel met Europa belemmerd.
