'Loonkloof blijft omdat er niet wordt nagedacht over oplossingen'

• Charlotte Klein

  redacteur Economie

Vrouwen in Nederland werken de rest van het jaar voor niks. Aangezien vrouwen volgens het CBS gemiddeld 13 procent per uur minder verdienen dan mannen, werken ze de laatste 13 procent van het jaar (34 werkdagen) gratis.

Dat is natuurlijk niet echt zo, maar het is wel de manier hoe de bedenkers van Equal Pay Day aandacht vragen voor de loonkloof tussen en mannen en vrouwen. Equal Pay Day is de dag in het jaar waarop mannen gemiddeld het jaarloon van vrouwen hebben verdiend.

Het Centraal Bureau voor de Statistiek publiceerde vandaag zijn tweejaarlijkse onderzoek naar de loonkloof en daaruit blijkt dat deze in Nederland nauwelijks kleiner wordt.

"Elk jaar constateren we dat er een loonkloof is, daarna volgen discussies of de cijfers kloppen en of het niet aan de vrouwen zelf ligt, maar er wordt niet nagedacht over oplossingen. En daarom verandert er niks", zegt Sophie van Gool, econoom en schrijver van het boek 'Waarom vrouwen minder verdienen'.

Rechtszaak tegen werkgever

Willen we die kloof dichten, dan moet iedereen meewerken, zegt Van Gool, de politiek voorop: "De wet op gelijk loon bestaat sinds 1975, maar wordt niet gehandhaafd. De bewijslast ligt nu bij de werknemer, maar moet naar de werkgever. Kijk hoe dat is verlopen bij Wehkamp."

Ze doelt op een werknemer die Wehkamp voor de rechter sleepte. Voor precies hetzelfde werk verdiende een jongere mannelijke collega met minder ervaring 1000 euro per maand meer. Actie bleef uit toen ze het probleem aankaartte, en haar contract werd niet verlengd. Vlak voordat de rechter in hoger beroep uitspraak zou doen, betaalde Wehkamp haar 130.000 euro schadevergoeding. "Deze strijd heeft haar drie jaar en een burn-out gekost, de meeste vrouwen kunnen zich dat niet veroorloven."

Uniek voorstel

Minister Van Gennip van Sociale Zaken liet in een Kamerbrief weten dat ze de loonverschillen niet wil accepteren. Ze schrijft al stappen te hebben gezet door bijvoorbeeld het partnerverlof uit te breiden. Concrete nieuwe voorstellen staan nog niet op de planning, maar ze gaat wel in gesprek met maatschappelijke organisaties over de arbeidspositie van vrouwen.

Ook zegt Van Gennip dat ze een Europees wetsvoorstel steunt. Europarlementariër Samira Rafaela (D66) leidt de onderhandelingen daarover: "Dit is een uniek voorstel, omdat we een informatieplicht willen instellen waardoor werknemers het recht krijgen salarissen in te zien. We kijken ook hoe we non-binaire personen kunnen meenemen." Ze hoopt dat de wet in 2024 kan ingaan.

Geheimzinnig over salaris

Werkgevers dragen ook verantwoordelijkheid, vindt Van Gool "Er wordt vaak geheimzinnig gedaan over salarissen", zegt Van Gool. "Transparantie is juist een belangrijke oplossing, dan weten mensen wat ze kunnen verwachten. Daarom is de loonkloof kleiner bij de overheid, omdat er meer bekend is over wat je verdient en er salarisschalen zijn."

Bij het gecorrigeerd loonverschil (afbeelding 1) worden uurlonen vergeleken tussen mannen en vrouwen met vergelijkbare achtergrond in leeftijd, ervaring en onderwijsniveau.

Werkgevers kunnen dus transparanter zijn. Uit onderzoek van vacaturewebsite Indeed blijkt dat slechts de helft van de vacatures op die site salarisinformatie bevat.

Bedrijven die transparant zijn over salarissen, zijn niet makkelijk te vinden. Een uitzondering is De Volksbank. De bank zet het salaris in vacatures en doet jaarlijks onderzoek naar loonverschillen. Sinds deze beleidsverandering komt het loonverschil uit op 0,04 procent. "Dat is echt het gevolg van beleid, dit is niet iets wat vanzelf gebeurt", zegt een woordvoerder.

Van Gool juicht dit toe. "Voor oude bedrijven lijkt me dit moeilijker, omdat die ongelijkheid zich al 50 jaar heeft opgebouwd. Als vrouwen die lang in dienst zijn langskomen met hun berekeningen hebben ze een probleem."

Nog iets dat helpt volgens Van Gool: anders onderhandelen. "Bedrijven vragen meestal naar het vorige salaris en doen daar iets bovenop. Maar als vrouwen vanaf het begin van hun loopbaan al onderbetaald worden, blijft dat doorwerken. Laat dat los."

Geen gunst

Werknemers kunnen ook collectief druk uitoefenen, vindt Van Gool. "Het is niet dat je om een gunst vraagt, je staat in je recht. Mannelijke collega's kunnen zich daarbij aansluiten en transparant zijn over hun salaris."

De loonkloof levert volgens de econoom een vicieuze cirkel op: doordat vrouwen minder verdienen aan het begin van hun carrière, wordt het als een logische keuze gezien als de vrouw minder gaat werken als er kinderen komen. Vrouwen werken meer in deeltijd, maar doen ook meer onbetaald werk (zie afbeeldingen). "En onbetaald werk erkennen we in Nederland niet als zodanig. De loonkloof dichten gaat niet vanzelf, pas al we écht willen kunnen we dit veranderen."