Kabinet: extra geld voor vrijwillige opvang, pas dwang als dat niet werkt

Het kabinet hoopt met een financiële prikkel dwang bij de opvang van asielzoekers alsnog te voorkomen. Gemeenten krijgen vanaf volgend jaar 2500 euro voor iedere extra opvangplek die ze vrijwillig aanbieden voor een asielzoeker. Die plek moet vijf jaar beschikbaar zijn en in een opvanglocatie zijn voor minimaal 100 mensen. Dat blijkt uit de definitieve versie van de asielwet van staatssecretaris Van der Burg, waar na de steun van de VVD-fractie een meerderheid voor is.

Ze krijgen de beloning van 2500 euro bovenop de gewone compensatie die ze krijgen voor de opvang van asielzoekers. De extra beloning mogen de gemeenten vrij besteden ten gunste van de eigen burgers.

Om voldoende opvangplekken voor asielzoekers te realiseren en ze eerlijk over het land te verdelen, gaat het kabinet eerst aan gemeenten vragen hoeveel plekken ze vrijwillig kunnen aanbieden. In februari wordt een raming gemaakt voor de komende twee jaar, waar de gemeenten op kunnen reageren.

Onderling verdelen

Als op 1 mei blijkt dat er nog niet voldoende opvangplekken vrijwillig zijn aangeboden, dan krijgen de gemeenten en de provincies de opdracht om de benodigde capaciteit onder elkaar te verdelen. Voor die plekken krijgen ze geen 2500 euro.

Als het gemeenten en provincies niet lukt om voor 1 september een eerlijke verdeling te maken, dan grijpt staatssecretaris Van der Burg in en gaat hij gemeenten dwingen opvangplekken te realiseren.

Van der Burg legt uit hoe dat werkt:

Voor 2023 zijn er in totaal ongeveer 55.000 opvangplekken nodig voor asielzoekers. Een deel daarvan, ongeveer 15.000 plekken, zijn nu al beschikbaar omdat er langjarige contracten over zijn gesloten.

Als de gemeenten vrijwillig 10.000 plekken aanbieden, krijgen ze daar dus in totaal 25 miljoen euro beloning voor. Dan zijn er nog 30.000 plekken over. Provincies en gemeenten gaan dan overleggen hoe ze die plekken eerlijk gaan verdelen. Komen ze daar niet uit, dan kan de staatssecretaris ingrijpen.

Rust en stabiliteit

Volgens Van der Burg, die vanavond de burgemeesters bijpraat over de wet, zal zijn voorstel tot meer rust en stabiliteit en een eerlijker verdeling leiden. "Een ander nieuw element is dat gemeenten die vrijwillig plekken bieden, meer te besteden krijgen voor hun inwoners. Hiermee zetten wij een stap vooruit uit de opvangcrisis."

De staatssecretaris stelt nog een extra financiële prikkel in het verschiet. Als provincies meer dan 75 procent van hun taak realiseren, krijgen ze per extra gerealiseerde plek 1500 euro beloning. Dat geld wordt dan weer naar rato verdeeld onder de gemeenten die meer doen dan er van ze gevraagd wordt.

Over twee jaar wordt in kaart gebracht of de wet voldoende effect heeft. Na vier jaar komt er een evaluatie en wordt bepaald of het nog steeds nodig is dat de staatssecretaris zo nadrukkelijk toezicht houdt op de inspanningen van gemeenten om opvangplekken te realiseren.