Zwart gat ontdekt in 'kosmische achtertuin' van de aarde

Een nieuw record in de ranglijst van zwarte gaten: astronomen hebben er een ontdekt op 'maar' 1560 lichtjaren van de aarde. Dat is de helft dichterbij dan het eerstvolgende zwarte gat dat tot tot nog toe bekend was.

Zwarte gaten zijn plekken in de ruimte waar niets, zelfs geen licht, uit kan ontsnappen. De meeste zwarte gaten zijn overblijfselen van de explosie van een megagrote ster. Er zijn er alleen al in het Melkwegstelsel, waar ons zonnestelsel deel van uitmaakt, naar schatting zo'n 100 miljoen, maar alleen van een handvol is het bestaan echt bevestigd.

Het nu ontdekte zwarte gat staat dus het dichtstbij, 1560 lichtjaar is op de schaal van ons Melkwegstelsel (doorsnee 105.000 lichtjaar) zo'n beetje onze kosmische achtertuin. Maar dat is wel relatief: een ruimteschip zou er met de huidige technologie nog steeds ruim 30 miljoen jaar over doen om erheen te vliegen.

Het zwarte gat, Gaia BH1, is gevonden met het Gemini Observatory, een observatorium dat bestaat uit twee grote spiegeltelescopen, een in Hawaï en een in Chili. Het donkere hemellichaam werd ontdekt doordat het niet alleen is. Gaia BH1 heeft een partner: een ster die net zo ver van het zwarte gat afstaat als de aarde van de zon.

En dat is bijzonder, zeggen de ontdekkers. "Neem ons zonnestelsel en plaats een zwart gat waar onze zon is, en een ster waar onze aarde is, en dan krijg je dit systeem", legt astrofysicus Kareem El-Badry uit. Uit de beweging van de ster konden de astronomen afleiden dat hij om een onzichtbaar massief object moest draaien: een zwart gat.

Superzwaar zwart gat

Er zijn eerder claims geweest van astronomen die dachten zo'n soort systeem te hebben gevonden, maar die ontdekkingen werden steeds weerlegd. El-Badry: "Dit is de eerste onomstreden waarneming van een zon-achtige ster in een wijde baan om een zwart gat in onze Melkweg."

Gaia BH1 is een zwart gat van het kleinere formaat, een zogenaamd stellar-mass black hole, een stellair zwart gat. Die kunnen een massa hebben die hooguit enkele tientallen malen groter is dan die van zon. Daarnaast zijn er ook supermassive black holes, en die kunnen wel miljoenen malen meer massa hebben dan de zon. Zo'n superzwaar zwart gat bevindt zich bijvoorbeeld in het centrum van de Melkweg.

Met een netwerk van radiotelescopen over de hele wereld wisten astronomen dat zwarte gat dit jaar in beeld te brengen: