Italiaanse formatie onder hoogspanning na avances Berlusconi naar Poetin

• Heleen D'Haens

  correspondent Italië

"Italië heeft vijf jaar politieke stabiliteit in het vooruitzicht", zei Lega Nord-leider Matteo Salvini na de rechtse verkiezingswinst enkele weken geleden. Maar de regering is nog niet gevormd en zijn coalitiegenoten vechten elkaar al de tent uit. De verwijten tussen Silvio Berlusconi van Forza Italia en beoogd premier Giorgia Meloni vliegen heen en weer.

Vandaag begint het formatieproces officieel: de president ontmoet de voorzitters van beide Kamers, waarna Meloni de opdracht krijgt een regering te vormen. Maar makkelijk krijgt ze het niet.

Briefje vol verwijten

De ruzie tussen Berlusconi en Meloni begon vorige week, toen fotografen in de Senaat inzoomden op een briefje waarop Berlusconi had opgesomd wat hij van Meloni vindt. "Ze is hooghartig, bazig, arrogant en beledigend." Het woord "belachelijk" stond er oorspronkelijk ook bij, maar had hij doorgestreept.

Zijn wrok had te maken met de lijst ministers waaraan Meloni achter de schermen werkt. Ze weigerde een ministerspost voor Licia Ronzulli, een politicus van Forza Italia die jaren geleden meehielp met de organisatie van Berlusconi's bunga bunga-feestjes. "Berlusconi is op zijn briefje een ding vergeten", repliceerde Meloni giftig. "Dat ik niet chantabel ben."

De spanning tussen de twee is opvallend, omdat Meloni jaren geleden haar eerste ministerspost kreeg toen Berlusconi premier was. Nu Meloni's partij veruit de grootste werd bij de verkiezingen, liggen de machtsverhoudingen precies andersom. Toch hebben ze elkaar nodig om een meerderheid te vormen.

Zoals dat gaat in de Italiaanse politiek werd de rel daarom even snel bijgelegd als hij ontstond. Meloni had Berlusconi zelfs gevraagd om hem "raad te geven", pochte de 86-jarige senator na het gesprek waarin de twee vrede sloten. Voor de camera's werd er weer geglimlacht.

Berlusconi plaatste hiervan een foto op Twitter.

Lang duurde die vrede echter niet. De afgelopen dagen lekten audiofragmenten uit waarin Berlusconi lovend spreekt over de Russische leider Poetin en de inval in Oekraïne vergoelijkt.

Een lieve brief van Poetin

In het eerste fragment, waarin Berlusconi spreekt tegen zijn fractiegenoten in de Senaat, vertelt hij dat hij de banden met de Russische president heeft aangehaald. "Voor mijn verjaardag heeft hij me twintig flessen wodka gestuurd, en een heel lieve brief. Ik heb geantwoord met flessen Lambrusco en een lieve brief terug."

In het tweede fragment, dat gisteren werd opgenomen door een fractiegenoot, legt Berlusconi uit waarom Rusland volgens hem Oekraïne binnenviel. Poetin zou alleen de twee "onafhankelijke republieken" in de Donbas te hulp hebben geschoten nadat die door de regering van Zelensky werden aangevallen.

"Hij besloot een speciale operatie in te lassen (...) om de zittende regering af te zetten, en er een regering aan te stellen (...) van goede en redelijke mensen", aldus Berlusconi. "Na een week wilde hij zich terugtrekken. Maar hij stuitte op een situatie van onvoorzien verzet van de Oekraïners, die vanaf de derde dag geld en wapens kregen uit het Westen."

Verder zegt Berlusconi dat hij niet begrijpt waarom Poetin en Zelensky niet met elkaar onderhandelen. "Zelensky is volgens mij (...) laat maar, dat kan ik niet zeggen."

Probleem voor Meloni

Anders dan het relatief onschuldige gekibbel over Berlusconi's briefje, brengen zijn uitspraken over Oekraïne Meloni flink in moeilijkheden. De radicaal-rechtse politicus heeft altijd benadrukt dat Italië met haar aan het roer een pro-NAVO-koers zou varen en dat steun aan Oekraïne buiten kijf staat. Internationale bondgenoten zouden zich kunnen afvragen in hoeverre dat klopt als een van haar coalitiegenoten daar duidelijk anders over denkt.

Gisteravond stelde ze in een persbericht daarom paal en perk aan Berlusconi's gedrag. "Ik ben van plan een regering te leiden met een duidelijk en ondubbelzinnig buitenlands beleid. Italië is, met opgeheven hoofd, een volwaardig lid van Europa en van de NAVO. Wie het daar niet mee eens is, kan geen deel uitmaken van de regering. Ook als dat ten koste gaat van het vormen van de regering."

Beëdiging nog deze maand

Dat de regeringsvorming op rechts echt in het gedrang komt, is onwaarschijnlijk. Na de eerste consultatieronde vandaag heeft Mattarella morgen Meloni, Berlusconi en Salvini samen uitgenodigd. Verwacht wordt dat Berlusconi inbindt en dat ze er toch uitkomen, al zal de post van Buitenlandse Zaken wellicht niet aan zijn partij worden toevertrouwd.

Als alles volgens planning verloopt, kan de nieuwe regering deze maand nog worden beëdigd. Maar de illusie dat Italië met die regering "vijf jaar politieke stabiliteit in het vooruitzicht heeft", zoals Matteo Salvini voorspelde, is nu al van de baan.