Slachtofferhulp: schaamte bij gedupeerden van naaktbeelden zit hulp in de weg

Het aantal meldingen over ongewenst doorgestuurde naaktfoto's is de afgelopen jaren explosief gestegen. Toch zoeken nog altijd veel slachtoffers uit schaamte geen hulp, hoewel de gevolgen voor hen groot zijn. In een poging die schaamte te doorbreken, begint Slachtofferhulp Nederland vandaag een campagne om jongeren erop te wijzen dat ze er niet alleen voor staan.

Hoe vaak het precies gebeurt dat er ongewenst naaktbeelden van jongeren worden verspreid, is onduidelijk. Lang niet alle gedupeerden melden zich bij hulpinstanties, laat staan dat ze aangifte doen bij de politie.

Vaststaat wel dat het aantal meldingen bij het Expertisebureau Online Kindermisbruik in coronatijd sterk is toegenomen. Vorig jaar meldden zich daar bijna 2000 jongeren, het merendeel meisjes, omdat hun naaktfoto's online waren gezet of werden gedeeld op sociale media.

Ook dit jaar zijn er veel meldingen. Bij Slachtofferhulp Nederland zijn er tot nu toe twee keer zoveel slachtoffers van online seksueel geweld als vorig jaar. Het gaat om honderden incidenten.

Topje van de ijsberg

Het is nog maar het topje van de ijsberg, vermoedt Slachtofferhulp. Uit gegevens van het CBS blijkt dat minder dan 5 procent van de slachtoffers boven de 16 jaar hulp zoekt. De verwachting is dat dit percentage voor jongeren onder de 16 niet anders is.

"Veel jongeren schamen zich en zijn bang dat anderen het hun eigen schuld vinden", zegt psychosociaal adviseur Jiska Dijk van Slachtofferhulp Nederland. "Ze krijgen vaak veroordelende reacties uit hun omgeving."

Heftige reacties

Hoe heftig en langdurig de reacties zijn op uitgelekte naaktbeelden, bleek afgelopen week nog uit het verhaal van de jongen die door rapper Bilal Wahib werd overgehaald om zich online bloot te geven. De gevolgen van 'shame sexting', het verspreiden van andermans naaktbeelden, zijn vaak groot.

"Veel slachtoffers raken in paniek", merkt Dijk. Ze kunnen last krijgen van angst, depressie, PTSS en zelfmoordgedachten. Het feit dat beelden altijd zomaar weer op kunnen duiken, leidt tot extra onzekerheid. "Sommige jongeren trekken zich terug, willen niet meer naar school en durven het niet aan hun ouders te vertellen."

Hulporganisatie Fier constateert bovendien dat jongeren van wie naaktfoto's in omloop zijn nogal eens worden afgeperst. Een toenemend aantal slachtoffers meldt zich omdat ze met beelden worden gechanteerd.

Dat jongeren naaktfoto's van zichzelf sturen, hoort tegenwoordig bij hun seksuele ontwikkeling, benadrukken experts. Uit onderzoek van Rutgers uit 2017 blijkt dat 1 op de 8 jongens en meisjes wel eens aan sexting doen. Van de jongens had 6 procent een negatieve ervaring, bij meisjes was dat 14 procent. Het onderzoek wordt komend jaar geactualiseerd.

Met een campagne wil Slachtofferhulp jongeren duidelijk maken dat zij niets verkeerd hebben gedaan als zij slachtoffer worden. "Het doorsturen en shamen is fout, niet het maken van een naaktfoto."

Ouders

Ouders en andere volwassenen willen nog wel eens verkeerd reageren, weet adviseur Jiska Dijk. "Ouders schrikken vaak enorm als hun kind slachtoffer is, maar het is belangrijk kalm te blijven en niet te oordelen, ook al denk je: waarom heb je die foto gemaakt? Zorg dat je je kind steunt."

Omdat niet alle slachtoffers erover kunnen of willen praten met hun ouders, overweegt Slachtofferhulp ook te starten met lotgenotengroepen speciaal voor jongeren. Daarnaast is er al ondersteuning voor scholen en ouders, net als hulp aan slachtoffers bij het verwijderen van beelden of het doen van aangifte.